In haar onderzoek heeft Kret niet alleen de emoties van apen onderzocht, maar ook die van mensen. Dat deed ze op het festival Lowlands, waar onbekenden in een blind date door een opgetrokken doek opeens met elkaar werden geconfronteerd. Kret: ‘De meeste vrouwen glimlachen door de ongemakkelijke situatie, maar dat werd door de meeste mannen verkeerd geïnterpreteerd. Die dachten dat er een klik was.’
Psychologielab voor het interpreteren van lichaamssignalen
Het (verkeerd) interpreteren van lichaamssignalen staat ook centraal bij het ‘Psychologielab op wielen’, één van de vijf deelsessies waar de deelnemers in twee ronden aan deel kunnen nemen. Pièce de restistance bij deze sessie is een soort leugendetector die uitslaat als de vrijwilliger die op het apparaat is aangesloten zweethanden krijgt door stress. Dat komt goed van pas in het moordspel dat volgt, waarbij een van de deelnemers enkele ‘moorden’ in spelvorm ziet gebeuren. Maar vertelt deze getuige de waarheid? In het Psychologielab blijkt dat een leugendetector niet alleszeggend is bij de opsporing van een dader. Sommigen deelnemers die op de getuigenstoel plaatsnemen blijken een open boek, waar anderen heel erg goed hun fysiologische reacties kunnen verbergen of manipuleren.
Het creëren van sociale veiligheid vraagt om een lange adem
Tijdens de sessie ‘Sociale veiligheid van bestuurders en ambtenaren: hoe ga jij de uitdagingen aan?‘ spreken bestuursadviseurs en andere professionals met elkaar over de uitdagingen, complexiteiten en successen rond sociale veiligheid in een politiek bestuurlijke omgeving. Tijdens de sessie komt het perspectief van de burgemeester van de gemeente Rhenen (Hans van der Pas), de adviseur bestuurlijke integriteit van de gemeente Rotterdam (Nicolien Badura) en de adviseur Steunpunt Integriteit Politieke Ambtsdragers (Hans Groot) aan bod. Een gedeelde visie is dat het creëren van sociale veiligheid vraagt om een lange adem, je hier continu aandacht aan moet besteden op verschillende fronten en dat je elke vier jaar (met een nieuwe bestuurswissel) extra aandacht moet hebben voor het gewenste werkklimaat.
Badura stelt dat medewerkers zich vrij moeten voelen om tegenspraak te bieden. ‘Daar kun je in trainen.’ Groot vult aan: ‘Gezonde werkverhoudingen zijn belangrijk. Je moet als ambtenaar naar de directeur kunnen stappen, feedback kunnen geven. En de ontvangers moeten ermee om kunnen gaan.’ Verder is de rol van de burgemeester of manager belangrijk, zo blijkt in deze sessie: ‘fungeer je in deze functies als doorgeefluik of ga je voor je ambtenaren staan?’
Hoe maak je integriteitsvragen bespreekbaar?
Een veelbezochte sessie op De Dag van de Integriteit is de sessie ‘Do’s en don’ts rondom bespreekbaarheid van integriteitsschendingen’ van universitair docent Kim Loyens. In een interactieve workshop neemt ze de deelnemers mee in de zoektocht hoe je integriteitsvragen bespreekbaar kan maken. De deelnemers gaan hierover in groepen met elkaar in gesprek. En wat blijkt: zo eenvoudig is dat niet. De kunst is om te zorgen dat mensen meedoen aan het gesprek uit betrokkenheid, niet omdat het moet. Dat kan door kritische tegenspraak te organiseren, bijvoorbeeld via een workshop over onzinnige regels. Andere tips: organiseer lunchbijeenkomsten, benoem ambassadeurs en laat de vertrouwenspersoon een rondje maken langs de teams. En zorg er tot slot voor dat als iemand dan met een melding komt, dat er dan een actieve luisteraar is.
Hoe ga je om met ‘cancelcultuur’?
In het ‘Sociaal tribunaal: een debat over de huidige cancelcultuur’ gaan de deelnemers onder leiding van creatief adviseur Ileen Wichers met elkaar in gesprek over het fenomeen cancelcultuur. Hoe gaan we bijvoorbeeld om met de cancelcultuur zelf: kan iemand die gecanceld is hier nog van terugkomen? Duidelijk is dat we allemaal worstelen met dit thema.
Je moet je mening kunnen geven, maar tegelijkertijd kun je als medewerker bijvoorbeeld niet alles roepen op sociale media. Het debat gaat ook over de vraag hoe we omgaan met anonimiteit en het belang van hoor en wederhoor. Zo past melden met naam en toenaam bij een gezonde, weerbare organisatie. Niemand zal een melding anoniem doen bij een organisatie als diegene dat veilig kan doen. Maar dit is niet overal de realiteit. En ook in die organisaties moet een melding mogelijk zijn.
Boven alles staat de vraag hoe je zorgt dat je respectvol met elkaar omgaat. Het is daarbij belangrijk aan de voorkant te bespreken hoe we met elkaar omgaan en waar de grenzen liggen, juist om incidenten te voorkomen.
Klokkenluiders en zorgen voor een goed meldproces
De Tweede Kamer is nog met de nieuwe Wet Bescherming Klokkenluiders bezig. In de tussentijd geven Kristien Verbraeken (Huis voor Klokkenluiders) en Jaap van Dis (adviseur Sociale Veiligheid en Integriteit bij het CAOP) de deelnemers in hun deelsessie tips voor een succesvol meldtraject.
Zorg om te beginnen voor een sociaal veilige werkomgeving, want er zijn al drempels genoeg om een misstand te melden. Richt het meldproces niet alleen in, maar maak ook bekend hoe het werkt. Herhaal de boodschap, want met één keer ben je er niet. Laat zien dat je meldingen serieus neemt en luister echt. En als er echt iets scheef zit, treedt dan daadkrachtig, snel en zichtbaar op. Trek, tot slot, lering uit de meldingen.
Lees ook de twee blogs van Jaap van Dis over dit onderwerp:
