Sociale veiligheid en de pandemie van het zwijgen

Blog Jaap van Dis

Wacht even? Wat zegt u? De bescherming van de vrijheid van meningsuiting is toch al geregeld? Dat is toch één van de fundamentele rechten van de mens? Dat staat immers in artikel 19 van de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens. Wáárom dan die Wet bescherming klokkenluiders? Omdat het zo niet werkt, zucht het vrije woord (om Eva Meijer te parafraseren (Het Vrije Woord)).

Het gáát niet om de waarheid. Het gáát niet om de vrijheid van meningsuiting. Het gáát om belangen. Daar waar de Belgische schrijver Willem Elschot ooit zei ’tussen droom en daad staan wetten in de weg en praktische bezwaren’, is de realiteit dat voor de vrijheid van meningsuiting van de werkende mens geldt: ‘aan wet en recht staan belangen in de weg en praktische bezwaren’.

Te veel belangen en praktische bezwaren

Belangen van de werkgever, die niet zit te wachten op al te kritisch geluid en verstoring van zijn processen. Belangen van de werknemer, die niet zit te wachten op een gefocuste blik van de werkgever, zwanger van dreiging en de vrees voor het verlies van zijn baan, of erger, het lot dat menig klokkenluider heeft getroffen: strafrechtelijke en civielrechtelijke vervolging wegens de schending van bedrijfsgeheimen, tot paria verklaard worden in je vakgebied en berooid en eerloos eindigen. Het was beter om weg te kijken, dan je uit te spreken. En daarmee was de pandemie van het zwijgen geboren. Er zijn ook praktische bezwaren:

• De onvindbaarheid van de regelingen die bescherming moeten bieden
• De onleesbaarheid van die regelingen die juridische bastions blijken te zijn
• De keurslijven die die regelingen zijn, want o wee als je niet de juiste procedure volgt

Uitspreken loont, maar kan niet zonder sociale veiligheid

Amy C. Edmondson, Novartis Professor of Leadership and Management aan de Harvard Business School, liet in haar boek ‘The Fearless Organization: Creating Psychological Safety in the Workplace for Learning, Innovation, and Growth’ zien dat uitspreken loont. Je doet er als werkgever goed aan een werkomgeving te creëren waarin je mening geven de norm is en je niet wordt afgestraft. Maar voor uitspreken is sociale veiligheid een absolute vereiste.

In een sociaal veilige wereld is een klokkenluidersregeling niet nodig. Maar de wereld ís niet ideaal. En daarom is het maar goed dat de Wet bescherming klokkenluiders er komt. Tijdens de sessie ‘De nieuwe Wet Bescherming Klokkenluiders: zorg ervoor dat uitspreken leeft, want uitspreken loont!’ op de Dag van de Integriteit laten Kristien Verbraeken en ik je zien hoe de paradox van de Wet bescherming klokkenluiders je verder brengt. Want de wet is niet genoeg. Maar de wet wijst – inderdaad: paradoxaal – de weg.

Dag van de Integriteit: Sociale veiligheid in het DNA – Lead the Change!

Op donderdag 29 september vindt de Dag van de Integriteit plaats en is onder leiding van oud-Tweede Kamervoorzitter Gerdi Verbeet. Ben je directeur, vertrouwenspersoon, OR-lid, HR-professional, integriteitscoördinator of compliance officer en wil je de sessie van Jaap van Dis en Kristien Verbraeken niet missen? Meld je dan aan met onderstaande knop.