Dit is het zevende artikel uit een reeks waar culturele instellingen of beleidsmedewerkers uit de culturele sector vertellen over het operationaliseren van culturele codes en goed werk- en opdrachtgeverschap. Lees ook de eerdere publicaties uit deze reeks:

1. Goed werk- en opdrachtgeverschap in culturele sector betekent operationaliseren culturele codes. Maar hoe doe je dat?
2. Rewire: een voorbeeld van goed werkgeverschap in de culturele sector.
3. Bestuurder en strateeg Jellie Tiemersma over de samenwerking tussen de lokale overheid en culturele instellingen.
4. Kunstloc Brabant bouwt aan een stevige kunst- en cultuursector die op waarde wordt geschat
5. Kan de fair practice code rust brengen in de popsector?
6. Hoe werkt de Kunstenbond aan een betere arbeidsmarkt?

‘Platform ACCT is een netwerkorganisatie met als doel het duurzaam versterken van de arbeidsmarkt van de culturele en creatieve sector en de inkomenspositie van werkenden daarin. Wij werken vanuit een onafhankelijke en objectieve invalshoek, samen met o.a. sociale partners, brancheverenigingen, belangenorganisaties en overheden. We dragen vanuit die rol bij aan het verbeteren van de arbeidsmarkt. We werken binnen al onze programma’s intensief samen met organisaties in de culturele en creatieve sector. Zo is Kunsten ’92 hoeder van de fair practice code,’ legt Feitsma uit. Platform ACCT geeft invulling aan de eigen missie met drie onderdelen:

1. Het maken en borgen van afspraken
2. Duurzame inzetbaarheid en leven lang ontwikkelen
3. het vergroten van het verdienvermogen van de sector.

De fair practice code fungeert daarbij als kompas voor de werkzaamheden van de organisatie.

Afspraken, professionaliseren, verdienvermogen

‘Onder andere vanuit het programma Oog voor Impuls werken we aan het stimuleren van fair practice over de gehele breedte van de culturele en creatieve sector. Er zal, zo wil de sector zelf maar zeker ook de publieke financiers in de sector, meer aandacht komen voor fair practice betaling van werkenden: fair pay. Er komen dus wijzigingen aan op dat gebied, en daar moeten werkenden en instellingen op voor worden bereid. Tegelijk is er vanuit het ministerie van SZW beleid in de maak waardoor de regels rond het inhuren van zzp’ers strenger worden. Dat kan gunstig zijn voor de arbeidsmarktpositie van de werkende, maar brengt ook risico’s met zich mee. In dit programma geven we letterlijk een impuls aan zelfstandigen en werkgevers en opdrachtgevers om fair practice te implementeren en klaar te zijn voor gewijzigd arbeidsmarktbeleid, bijvoorbeeld door te stimuleren dat zzp’ers in dienst worden genomen of zzp’ers te helpen in het opbouwen van een pensioenvoorziening.

Bij het onderdeel professionaliseren komen weer andere projecten aan bod: hier wordt geïnvesteerd in duurzame inzetbaarheid, opleiding en ontwikkeling. Zo kijkt men o.a. naar de duurzaamheid van de carrières van makers en culturele werkenden. Bijvoorbeeld in het programma Permanente Professionele Ontwikkeling, vanuit waar begeleiding en cofinanciering beschikbaar is.

En dan onderdeel drie: verdienvermogen. Dit gaat o.a. over marktstimulering van de gehele sector, het vergroten van de financiële taart door crowdfunding en het verbeteren van het verdienvermogen van werkenden in het algemeen in de kunsten. Naast dat makers op verschillende thema’s cofinanciering kunnen aanvragen, wordt er ook gefocust op het versterken van bijvoorbeeld eigendomsrechten en het auteursrecht. Hoe kunnen werkenden hun inkomsten daarmee vergroten?

Beweging van flexwerk naar vaste dienst

Maar de fair practice code gaat over meer dan alleen betaling, zegt Feitsma. ‘Het gaat ook over vertrouwen in elkaar, respect voor het vakgebied. De code is door veel organisaties en overheden overgenomen. Wij proberen de sector daarin te ondersteunen. Er is een beweging gaande van flexwerk naar vast in dienst, en daar moet je op voorbereid zijn. Nu is 60% zzp’er in de culturele sector.’ Naast deze begeleiding werkt Platform ACCT samen met het CAOP binnen de meerjarige regeling MDIEU (Maatwerkregeling Duurzame Inzetbaarheid & Eerder Uittreden) aan een gezonder werkleven van de werknemer. ‘Wij doen met drie subsectoren mee: poppodia en -festivals, de Nederlandse orkesten en de Nationale Opera & Ballet. Daarin helpen we de makers en werkenden bijvoorbeeld met een loopbaan APK bij een loopbaancoach om hun ontwikkelingswensen te bespreken.’

Samenwerkingen praktijk en beleid

Platform ACCT is ook verantwoordelijk voor het actualiseren van de Arbeidsmarktagenda. Een agenda met verbeterpunten voor de arbeidsmarkt, die door de sector zelf is opgesteld in 2017. Wat voor rol spelen die verschillende samenwerkingen met partners in praktijk en beleid? ‘Het is onderdeel van ons DNA, de sociale dialoog,’ zegt Feitsma. ‘We hebben ervoor gezorgd dat we een bestuur hebben dat zowel vertegenwoordigers kent van werkenden als van werkgevers/opdrachtgevers. Het takenpakket van Platform ACCT wordt gevoed door de Deelnemersraad, bestaande uit een brede vertegenwoordiging van de sector. Deze raad bespreekt onder andere onze jaarplannen en adviseert hierover. De leden hiervoor worden voorgedragen door organisaties die de belangen van werknemers en opdrachtnemers vertegenwoordigen, organisaties die de belangen van werkgevers en opdrachtgevers vertegenwoordigen, samenwerkingspartners, adviesorganen en (rijks)cultuurfondsen. Omdat we dat op die manier doen, zit de balans tussen de werknemers-werkgevers, opdrachtgevers-opdrachtnemers goed.’

Als organisatie is de impact juist groot omdat ze zijn voortgekomen uit de sector zelf, voegt Feitsma toe. ‘Platform ACCT is een vervolg van de Arbeidsmarktagenda uit 2017. Wij voeren een deel van die agenda namens de sector uit. We zijn een kleine, compacte organisatie. De programma’s en projecten moeten we altijd samen aangaan met anderen. En dat is ook precies hoe we te werk willen gaan. Uiteindelijk gaat de sector, en dus ook de werkende professional in die sector, erop vooruit als we de fair practice code hanteren.”

Nederland aantrekkelijk houden als innovatieland

Die relevantie in het culturele landschap is belangrijk. ‘De situatie zoals die nu bestaat is uiteindelijk niet houdbaar. Je merkt dat er mede door bezuinigingen van een jaar of tien geleden een verschuiving heeft plaatsgevonden naar werken als zzp’er. De inkomsten zijn aanzienlijk gedaald, en dat heeft als gevolg gehad dat veel mensen de sector hebben verlaten,’ zegt Feitsma. Dat is voor de lange termijn voor Nederland niet wenselijk. ‘De sector moet veranderen om Nederland aantrekkelijk te houden als innovatieland. In andere landen en op de Brusselse agenda wordt juist wél geïnvesteerd in cultuur. Als de sector hier krimpt, lopen we achter als land, ook economisch gezien. De sector is het dus aan zichzelf verplicht om beter te gaan betalen.’ Omdat Platform ACCT een onafhankelijke organisatie is en bijvoorbeeld geen vakbond, worden er geen activistische uitspraken gedaan. ‘We letten vooral op de ontwikkelingen die op ons afkomen en verhouden ons daartoe. We proberen met die ontwikkelingen in ons achterhoofd de beste arbeidsmarkt te creëren voor de culturele en creatieve sector.’

Wat is nu eerlijke betaling?

Waar Feitsma graag aan wil bijdragen met de organisatie, is het fair pay aspect. ‘Veel instellingen en makers worstelen met: wat is nu eerlijke betaling? Wat mag ik vragen? Wat ik graag zou willen is dat we samen goed gaan verkennen wat we nu precies verstaan onder fair pay. Zodat je daar niet die eeuwige ruis over houdt,’ legt hij uit. ‘Als tweede willen we in gesprek over het implementeren over de fair practice code en fair pay. Het komt vaak voor dat kunstenaars zichzelf geen inkomen uitkeren in de begroting die ze maken voor een project. Cultuur is één van de economische pijlers van veel steden, maar veel makers weten dit niet. Ze onderschatten hun eigen waarde als werkende. Daarom ben ik heel blij dat er initiatieven zijn als De Creatieve Coalitie, waar makers veel sneller in contact komen met informatie over nieuwe ontwikkelingen en regelingen. Abonneer je als maker dus vooral op een nieuwsbrief van een branchevereniging om op de hoogte te blijven!’

‘Lees je in’

Dat is ook de grootste tip die Feitsma geeft als het aankomt op het versterken van de inkomenspositie van creatieve makers. Informatie. Werkenden: ken je waarde, lees je in over de fair practice code en fair pay, en sluit je aan bij een belangenbehartigingsorganisatie. ‘Het is relevant dat zowel opdrachtgevers en werkgevers, en opdrachtnemers én werknemers allemaal de juiste informatie hebben. Hoe meer dat zo is, hoe meer wij kunnen doen om de arbeidsmarkt te verbeteren,’ zegt Feitsma. ‘Wat speelt er? Waarom is jouw positie eigenlijk zoals die is? En ben je daar tevreden mee? Hoe kun je dat verbeteren als dat niet zo is?’ Voor de grote clusters werkt Platform ACCT samen met vakbonden, brancheverenigingen, en vertegenwoordigers. ‘Hoe meer die instellingen gevoed worden door hun achterban en de makers, hoe beter het uitgangspunt zal zijn.’