Dit is het vierde artikel uit een reeks waar culturele instellingen of beleidsmedewerkers uit de culturele sector vertellen over het operationaliseren van culturele codes en goed werk- en opdrachtgeverschap. Lees ook de eerdere publicaties uit deze reeks:

• Goed werk- en opdrachtgeverschap in culturele sector betekent operationaliseren culturele codes. Maar hoe doe je dat?
• Rewire: een voorbeeld van goed werkgeverschap in de culturele sector.
• Bestuurder en strateeg Jellie Tiemersma over de samenwerking tussen de lokale overheid en culturele instellingen.

De culturele sparringpartner voor de provincie Noord-Brabant

Kunstloc Brabant wil zo veel mogelijk Brabanders deel laten nemen aan kunst en cultuur. Ze zetten zich in voor de culturele sector, onderwijs, provincie, gemeenten, maatschappelijke organisaties en het bedrijfsleven. ‘Dit doen we door de betekenis van kunst en cultuur voor onze samenleving zichtbaar te maken, de weerbaarheid van de culturele sector te vergroten, cultuureducatie in en om de school mede vorm te geven en door overheden te adviseren over kunst- en cultuurbeleid,’ legt Begas uit. Kunstloc is dé sparringpartner van de provincie Noord-Brabant op het gebied van kunst en cultuur. Met een missie zoveel mogelijk mensen op een eerlijke manier deelgenoot te willen maken van de cultuursector (in Brabant), sluiten de waarden van Kunstloc goed aan op de fair practice code, code diversiteit en inclusie en de governance code. ‘We staan voor een gezonde en sterke sector en willen de sector informeren en ondersteunen als het aankomt op de drie codes. We delen kennis en helpen implementeren.’

Begas vertelt verder. ‘Hoe kunnen we kunstenaars en culturele organisaties ondersteunen in hun doelstelling en verdere ontwikkeling? Om die vraag te beantwoorden werken we samen met allerlei verschillende instellingen en platforms op gebied van cultuur, beleid en educatie. Daarbij vormen we een spin in het web waarbij alle lijntjes samenkomen. Wij hebben een mooie helikopterview op wat er allemaal gebeurt in de provincie. Zo zien we waar er mogelijkheden en uitdagingen liggen waar we op kunnen aanhaken.’

Kunst en cultuur als ijkpunt in de samenleving

Omdat kunst en cultuur voor provincies geen wettelijke taak is, wordt er veel in de budgetten gesneden, zegt Begas. ‘In Brabant is gelukkig het een en ander overeind gebleven en zijn er fusies tot stand gekomen omdat de provincie het aantal gesprekspartners beperkt wil houden. Wij zijn één van de grootste spelers in het landelijke speelveld.’ Bedreigingen van bezuinigingen blijven wel altijd bestaan. ‘De focus op de kunst- en cultuursector is in de politiek niet altijd even groot: personen op de juiste plekken en omstandigheden die mee of tegen werken. We hopen dat we bijdragen aan het laten zien van het belang van kunst en cultuur in de samenleving. Dat zit niet alleen in vrijetijdsbesteding, maar ook in zingeving, creativiteit en verbeeldingskracht. Kunst is een belangrijk onderdeel van je opvoeding. Het helpt bij het reflecteren op de samenleving en het vormen van een kritische kijk op de wereld.

‘Die belangrijke meerwaarde van cultuur wordt vaak niet gezien. Ik zou willen merken dat we in die mate serieus worden genomen dat zichtbaar wordt dat kunst en cultuur echt bijdraagt aan het BNP van Nederland.’

Als het op de culturele codes aankomt, is Kunstloc steeds actiever. ‘Het wordt steeds belangrijker omdat het Rijk, de provincie en de gemeente die codes als eis gaan stellen bij het geven van subsidies. De consequenties van het naleven van die codes worden niet overal nog goed begrepen. Maar het lijkt nu alsof de codes worden afgedwongen door de provincie, terwijl ze uit de sector zelf komen. Het gaat ook om goed werkgeverschap.’ Er zijn namelijk veel makers die hun stinkende best doen en goed werk afleveren, maar daar niet juist voor beloond worden, zegt Begas. Daarom vindt Kunstloc het zo belangrijk dat de maatschappij een juiste waardering wil geven voor kunst en cultuur, en dat dat intrinsiek begrepen wordt. ‘Op kunstopleidingen wordt ook weinig aandacht besteedt aan de zakelijke kant, het inschatten van de eigen waarde, het onderhandelen, marketing. Dat is dus voor die makers elke keer een heel gevecht.’

Advies over goed werkgeverschap en serieus makerschap

Kunstloc zet zich in om te laten zien welke stappen kunstenaars moeten maken om door te stromen naar provinciaal talent, daarna landelijk talent en later misschien internationaal. ‘De infrastructuur die daarvoor nodig is, al die verschillende stakeholders en podia, is intens. Wij proberen aan al die verschillende knoppen een draai te geven. We proberen de gemeente en provincie daarbij te informeren en advies te geven. Het is bijvoorbeeld belangrijk om een duurzame visie op het belang van de sector te creëren die langer doorspeelt dan de vier jaar van een coalitie. Daarnaast geven we kunstinstellingen en cultureel ondernemers ook advies over goed en duurzaam werkgeverschap, welke basisvoorwaarden er nodig zijn om artistiek de mooiste producten vorm te kunnen geven. Dat doen we met individuele gesprekken, rondetafelgesprekken, kennisdossiers, presentaties en het fysiek aanwezig zijn op veel plekken. Daar komen alle aspecten van die codes aan bod. Ze zijn onderdeel van een beroepspraktijk waar je moet weten dat dat speelt.’

Daarbij zijn niet alleen de gemeente en de provincie aan zet, benadrukt Begas. Als maker kun je ook dingen eisen in je ondernemerschap.

‘Wij zien die noodzaak en vinden het ontzettend waardevol om kunstenaars te helpen in dit traject. We nemen makers serieus en geven feedback. Veel van onze mensen komen uit de praktijk zelf en kunnen nu de ervaring delen met anderen.’ Daarnaast werkt Kunstloc mee aan het programma LINC, waarin ze zakelijk leiders bij culturele instellingen proberen op te leiden. Er is daarin ook een wisselwerking met gemeenten. Door alle facetten van goed makerschap en goed cultureel werkgeverschap uit te zetten bij derden, hoopt Kunstloc een bijdrage te leveren aan het verankeren van basiskennis in de sector. Zodat iedereen de kennis heeft om het proces voort te zetten.

Do-it-yourself aan de slag met de fair practice code

Hoe ziet de toekomst eruit? Dit voorjaar heeft de organisatie in samenwerking met Kunsten ‘92 een programma gedraaid. Met de do-it-yourself kit van Kunsten ’92 gingen 30 organisaties en instellingen spelenderwijs aan de slag met de fair practice code. Wat betekent dat nu voor je organisatie? ‘In het najaar pakken we door met aanvullende aandacht voor alle drie de codes.  We bieden informatie op onze website en bij bijeenkomsten in het veld en we werken samen met CAOP en The Curiosophy Collective aan een follow-up programma. Daarin gaan we de drie codes behandelen aan de hand van het thema ‘goed werkgeverschap. ‘We dragen het belang hiervan pro-actief uit,’ zegt Begas.

Ga dus vooral samenwerken en haal informatie op bij elkaar, tipt Kunstloc. ‘Het is een project van de lange adem. Er is veel informatie aanwezig en iedereen is actief en zoekende in zo’n transitieproces, dus je moet durven starten. Wij zijn altijd beschikbaar om daarin mee te denken.’

Japenga droomt daarnaast van een betere positie voor Brabant als kunstensector in de landelijke economie. In financieel opzicht, maar ook qua kennis bij lokale overheden, benadrukt hij. ‘Er zit nog ruimte voor verbetering in wat er geïnvesteerd wordt aan kunst en cultuur in de provincie. Ik hoop dat we Brabant wat verder op kunnen stuwen. Hoe aantrekkelijk is het voor Brabanders om hier naar kunst te gaan kijken? Of om als kunstenaar aan de slag te gaan in Brabant? Makers vertrekken nu uit de provincie omdat hier bijvoorbeeld geen atelierruimtes te vinden zijn.’

Trots op Kunstloc als aanspreekpunt voor kunstenaars en politiek

Samen met Kunstloc bouwen Begas en Japenga aan een weerbare, stevigere kunst- en cultuursector die op waarde wordt geschat. Dat is integraal verbonden aan de drie culturele codes – het zijn niet alleen mooie woorden op papier. ‘We zijn er trots op aanspreekpunt te zijn voor kunstenaars, instellingen en politiek. Dat we gezamenlijk dingen aanpakken en daarin proberen het brede verhaal te vertellen. Het gaat niet alleen om geld, maar om bewustwording en waardering,’ zegt Begas. ‘We krijgen geregeld terug dat wat wij brengen aan kennis, advies en begeleiding mensen echt verder heeft geholpen. Daar ben ik trots op,’ voegt Japenga toe. ‘Met sommige kunstenaars hebben we al heel lang contact en die rit maak je dan helemaal mee, je ziet ze grote stappen maken en internationaal actief zijn. Dat is ontzettend mooi, daar zit onze drive.’