‘Zo lang er mensen bestaan zijn normen en waarden constant in beweging’, zegt Veldscholten. ‘Dat is niets nieuws. Maar waar waarden relatief langzaam verschuiven, veranderen normen die zich uiten in concreet gedrag van mensen veel sneller. Dat zie je bijvoorbeeld terug in de MeToo-beweging. Nog altijd worden op dagelijkse basis kwesties rondom ongewenst en grensoverschrijdend gedrag breed uitgemeten in de media. Dat betekent niet dat het nog nooit zo onveilig is geweest op de werkvloer als vandaag de dag, maar wel dat het (norm)aler wordt om grensoverschrijdend gedrag bespreekbaar te maken. Hierin zie je dus een verschuiving van de norm, waarbij mensen meer delen, opener durven zijn en er minder taboe lijkt te liggen op bepaalde onderwerpen.’

‘De invloed van technologie op integriteit’

Daarnaast zetten technologische ontwikkelingen – denk aan taalmodellen zoals ChatGPT – organisaties ook voor geheel nieuwe vraagstukken. ‘Dit vraagt om een proactieve houding ten aanzien van deze ontwikkelingen waarbij het van belang is je als organisatie goed af te vragen welk gedrag van medewerkers je wilt stimuleren en ontmoedigen’, zegt Veldscholten. ‘Neem bijvoorbeeld het eeuwenoude fenomeen ‘desinformatie’. Van taalmodellen weten we dat ze niet objectief zijn, foute antwoorden kunnen geven en soms zelfs informatie ‘verzinnen’. Bovendien is de herkomst van informatie uit taalmodellen vaak onduidelijk. Het behoeft geen uitleg dat organisaties weinig baat hebben bij slecht of fout geïnformeerde medewerkers. De komst van taalmodellen maakt dat lang gekoesterde waarden zoals betrouwbaarheid en veiligheid in een heel ander daglicht komt te staan. Organisaties worden hiermee gedwongen om over dit soort zaken na te denken. Wat is je digitale integriteitspolicy? Wij adviseren organisaties daarom altijd om sturend te zijn in de omgang met (potentieel) kwetsbare technologieën, bijvoorbeeld door hierover regels op te nemen in gedragscode.’

Normaler om je uit te spreken

Veldscholten denkt dat het goed is dat er meer aandacht is voor integriteitskwesties, en dat ongewenst gedrag nu sneller boven water lijkt te komen. Minderheden op de werkvloer krijgen veel meer een stem, en meer medezeggenschap. Dat is positief. ‘Waar situaties vroeger vaker stilzwijgend werden geaccepteerd, lijkt dat nu anders te zijn. Mogelijk is het een symptoom van de generatie waar we nu in zitten. Voor twintigers en dertigers lijkt het normaler te zijn om zaken ter discussie te stellen en nieuwe normen te omarmen.’ Ja, de transitie gaat snel, en ja, hij kan zich ook voorstellen dat men het moeilijk vindt om alles bij te benen. ‘Maar als je dit soort ontwikkelingen als organisatie nu links laat liggen, dan loop je in de toekomst absoluut tegen de lamp. Sociale veiligheid is niet één regeling: het is integraal ingebed in de structuur en cultuur van je organisatie. Doordat normen en waarden steeds in transitie zijn, zal je dus open moeten staan voor verandering. Overal waar mensen werken komen kwesties voor. Het gaat erom hoe je als organisatie met die kwesties omgaat.’

Specialist in transitie in de praktijk

Tijdens de Dag van de Integriteit op 26 september host Veldscholten samen met collega-adviseur Edith Eskens een debat over de HUMAN-documentaire ‘Brandmeester’. Die gaat over de Amsterdamse brandweer in transitie: ze moeten diverser worden en toegankelijk zijn voor zowel vrouwen als mensen met een diverse achtergrond. De documentaire past perfect bij het thema, aldus Veldscholten.

Keynotespreker van de dag is Gijs Diercks, senior onderzoeker en adviseur bij Instituut Drift. Hij is gespecialiseerd in het vertalen van inzichten uit transitiewetenschappen naar de (beleids)praktijk en schreef vorig jaar een pleidooi voor de ambtenaar als activist, dat veel losmaakte. Veldscholten: ‘Belangrijk om iemand als Gijs erbij te hebben, die zich echt specialiseert in transitie en daar op een vernieuwende manier naar kijkt. Wat voor impact hebben die verschuivingen van normen nu echt op ons integriteitsbeleid? Het wordt een interessante en mooie dag, ik kijk er naar uit.’

Enthousiast geworden? Meld je nu nog aan voor de Dag van de Integriteit 2024.