Is 110.000 zorgmedewerkers uitsparen met robots dé oplossing voor het personeelstekort in de zorg?

Minister Helder van Langdurige zorg en sport gaf onlangs aan robotisering in de zorg als serieuze optie te zien om het personeelstekort in de zorg terug te brengen. ‘Momenteel werkt één op de zes mensen in de zorg. Dat moet één op de vier worden om het personeelstekort terug te dringen. Als je al zoveel vacatures hebt, weet je gewoon dat dat niet gaat lukken. Het is echt zaak om te kijken of we de zorg anders kunnen gaan organiseren, waarbij naar de hulp van technologie wordt gekeken.’

Onderzoek Uitweg uit de schaarste

Volgens het onderzoeksrapport Uitweg uit de schaarste van Gupta Strategists is dat ook realistisch. In het rapport staat onder andere:

Medische technologie heeft in de ziekenhuiszorg én de ouderenzorg veel potentie:

• In ziekenhuizen is het personeelstekort met 46.000 werknemers te verkleinen en dus op te lossen. De helft van deze potentie komt doordat medische technologie ziekenhuiszorg helpt voorkomen (preventie). De rest doordat technologie de inzet van personeel kan verlichten, waardoor er minder mensen nodig zijn om de zorg te leveren.
• In de ouderenzorg is het personeelstekort met 64.500 werknemers te verkleinen en dus bijna op te lossen. Medische technologie kan in de ouderenzorg vooral bijdragen door de inzet van personeel te verlichten, zodat hetzelfde personeel voor meer cliënten kan zorgen.

Tot op heden wordt robotisering nog te weinig omarmd door de zorgsector, zo staat in het rapport. Daar worden vier redenen voor gegeven:

1. Gebrek aan urgentiegevoel
2. Gebrek aan kennis
3. Gebrek aan schaalgrootte
4. Gebrek aan financiën

CAOP’er Wilco Brinkman is adviseur op het gebied van sociale innovatie en weet dat het implementeren van robotisering zorgvuldig moet plaatsvinden: ‘Een effectieve implementatie van technologische innovatie is nagenoeg onmogelijk zonder sociale innovatie, waaronder het anders organiseren van werk en werkprocessen. Uit wetenschappelijk onderzoek weten we bijvoorbeeld al enige tijd dat sociale innovatie 75% van het innovatiesucces van een organisatie voor haar rekening neemt.’

Innovatie op de werkvloer

Hoogleraar in Haptic Human-Robot Interaction David Abbink laat in het gesprek met de NOS weten dat hij vindt dat het onderzoek te snel voorbijgaat aan de effecten van robots en andere technologisch ontwikkelingen op de werkvloer: ‘Het idee dat robots een snelle oplossing kunnen zijn voor de personeelstekorten wordt overschat. Het is een complexe uitdaging.’ Hier is Brinkman het compleet mee eens: ‘In het rapport van Gupta Strategists ligt de focus bijna helemaal op de kwantitatieve oplossing. Dat is zeker interessant maar verre van het volledige verhaal. Zaken als ‘kwaliteit van zorg’ en ‘kwaliteit van werk’ blijven nagenoeg onbesproken. Het is nodig dat werkenden en de organisatie van werk een centrale plek krijgen in het innovatieproces om zowel sociale als technologische innovatie een succes te laten zijn.’

Het CAOP begeleidt organisaties bij de implementatie van innovatie op de werkvloer. Brinkman: ‘We doen dat in vijf fases:

1. Weten welke mogelijkheden voor technologische en sociale innovatie er zijn op het eigen werkgebied of in de eigen organisatie
2. Toegevoegde waarde van technologie (of andere innovatie) bepalen
3. Vernieuwing introduceren: vroegtijdige en goede communicatie over komende veranderingen is essentieel voor een breed draagvlak
4. Kennis en vaardigheden van werkenden in kaart brengen en samen bespreken welk ontwikkeltraject passend is
5. Samen met werkenden werkprocessen aanpassen voor optimale prestaties’

Personeelstekort in de branche VVT

In de branche VVT (Verpleeg- en Verzorgingshuizen en Thuiszorg) wordt regelmatig gebruikgemaakt van robots. Susanne Bruijns, adviseur zorg, vertelt hier meer over: ‘Robots in de ouderenzorg ondersteunen medewerkers in hun werkzaamheden en zorgen voor meer welbevinden bij cliënten. Implementatie vraagt echter wel om lef bij bestuurders en om adaptatie in de gehele organisatie. Bij succesvolle innovatie moeten medewerkers betrokken worden, werkprocessen veranderen en moet er co-creatie ontstaan. Dat is een ingewikkeld proces met uitkomsten die niet altijd op voorhand duidelijk zijn.’

Bruijns geeft aan dat robots wel echt van toegevoegde waarde kunnen zijn in de zorg: ‘Er zijn dagstructuurrobots die ondersteunen door dagelijkse afspraken te onthouden en op de juiste momenten een seintje geven dat er iets moet gebeuren, of dat er bezoek komt. Zora is zo’n robot en stimuleert bewoners te bewegen, of ze leest een verhaal voor. Zora heeft de vormgeving van een grote bewegende pop en zowel bewoners als medewerkers worden hier blij van, waardoor ze echt een hulpje is op de afdeling.’

‘Technologisering op de werkvloer staat echt nog in de kinderschoenen. Het gaat hierbij niet alleen om robots, maar ook om technologische ondersteuning bij de zorg, zoals de slimme luier, het douchetoilet, de googlebril, de bewegingsmelder en de virtuele thuiszorg’, aldus Bruijns. Ze geeft tot slot ook nog een bruikbare tip voor meer informatie: ‘Op de website van Zorg voor beter, het kennisplein voor verpleging, verzorging, zorg thuis en eerste lijn is meer informatie te vinden over robots in de zorg.’

Robotisering niet dé oplossing

Ook het Zorginstituut sloeg onlangs alarm middels een video die de zorg in 2040 voorspiegelde. Bij het CAOP zijn we ons bewust van de uitdagingen en we zetten in op verschillende initiatieven die nodig zijn voor een houdbare zorg. Brinkman: ‘Het inzetten van robots of andere technologieën kan een stukje van de oplossing zijn, maar is zeker niet dé oplossing om de personeelstekorten op korte termijn op te lossen. Daarvoor is de implementatie te complex en de effecten op de kwaliteit van zorg niet in alle gevallen duidelijk.’

Meer informatie

Wil je meer weten over sociale innovatie, robotisering in de VVT of onze initiatieven? Neem dan onderaan deze pagina contact op met Wilco Brinkman, Susanne Bruijns of Marjon Gerts (sectormanager bij CAOP).