De sociale zekerheid is in de VS minder sterk en de invloed van de vakbond wisselt sterk per universiteit. Hierdoor is er vaak veel ruimte om te onderhandelen over de arbeidsvoorwaarden. Anders dan in Nederland is het in de VS gebruikelijk om gegevens over etniciteit van medewerkers te verzamelen en te publiceren. Seksuele intimidatie (#MeToo, #TimesUp) en racisme (#BlackLivesMatter) zijn onderwerp van gesprek in het publieke debat. Sommige universiteiten maken hier specifiek beleid op, al is dat beleid voornamelijk gericht op studenten. De Academic Parity Movement is een stichting die zich richt op ongewenst gedrag in de vorm van pesten, discriminatie en geweld binnen de wetenschap. Onderzoekers van de stichting publiceren onderzoek over pesten in de academische context en beargumenteren dat het tegengaan van pesten, discriminatie en geweld binnen de wetenschap een onderdeel is van academische integriteit.
Actie: fondsenverstrekkers dwingen veilig gedrag af
Verschillende Amerikaanse fondsverstrekkers, zoals de National Science Foundation (NSF) en het National Institute of Health (NIH), zoeken manieren om wetenschaps-financiering afhankelijk te maken van de universitaire inzet op het gebied van sociale veiligheid. Zo willen ze veilig gedrag belonen en de kosten van onveilig gedrag verhogen. Fondsverstrekkers doen dit op verschillende manieren. Zo onderzoekt een speciaal team binnen het NSF of aanvragende organisaties, programma’s en projecten voldoen aan bepaalde standaarden. Ook kan iedereen een klacht indienen over of melding maken van discriminatie, intimidatie en wraakgedrag. Afhankelijk van de situatie kan een aanvrager ook van een beurs af worden gehaald, waarbij onder andere wordt gekeken naar de veiligheid van de medewerkers die worden betaald vanuit de beurs. Hierdoor kan de persoon die een beurs binnenhaalt, minder makkelijk vertrekken naar een andere universiteit als er een klacht wordt ingediend.
Inspirerende ideeën ophalen
‘Dit onderzoek richtte zich op de vraag hoe universiteiten in het buitenland omgaan met inclusiviteit en sociale veiligheid en wat wij daarvan kunnen leren. We hebben gekozen voor landen die een andere aanpak of focus hebben dan de Nederlandse universiteiten, maar die in principe ook in ons land is toe te passen: het Verenigd Koninkrijk, België (Vlaanderen), de Verenigde Staten en Duitsland,’ zegt Sacha Maier, fondsmanager bij SoFoKleS. ‘Het belangrijkste van het onderzoek was dan ook om uit die vier landen inspirerende ideeën op te halen. Ideeën die de Nederlandse universiteiten kunnen gebruiken bij hun inspanningen om een structurele inclusieve werkomgeving te bieden voor alle medewerkers.’
Wat speelt er in Duitsland?
Het Duitse hoger onderwijs is net als het Nederlandse verdeeld in twee soorten: het wetenschappelijk onderwijs en het hoger beroepsonderwijs. In Duitsland is er om historische redenen voor gekozen om veel wetgeving door de deelstaten zelf te laten organiseren, waardoor zij de wetgeving rondom onderwijs, inclusiviteit en sociale veiligheid zelf kunnen invullen. Veel decentrale wetten rondom discriminatie en sociale veiligheid worden op dit moment wel herzien. Volgens de Europese en Duitse wetgeving vallen sociale veiligheid en beleid om pesten op de werkvloer tegen te gaan onder de verantwoordelijkheid van de werkgever. De Duitse NWO (DFG genaamd) die veel van het onderzoeksbudget verdeelt, geeft informatie over richtlijnen en procedures, maar de zaken moeten op instellingsniveau worden aangepakt. Preventie is zeer belangrijk; universiteiten in Duitsland zijn verplicht om intimidatie te voorkomen. Een verschil met de Nederlandse regelgeving is dat een werkgever of leidinggevende verplicht is om in actie te komen bij een melding over een sociaal onveilige situatie of intimidatie. Dit heeft soms als gevolg dat de personen in een leidinggevende positie er niet over willen horen: “Don’t tell me, because I will have to act.” In Duitsland mag er procedureel niets gestart worden zonder expliciete goedkeuring van de melder.
Duitse universiteiten werken aan richtlijnen over omgaan met seksueel grensoverschrijdend gedrag. Een advies voor de Nederlandse universitaire sector is om het opstellen en implementeren van richtlijnen verplicht te maken. Andere manieren om bewustzijn te creëren is het opstellen van regels over manieren van communicatie. De universiteit kan bijvoorbeeld bij het aannemen en inwerken van een nieuwe medewerker delen welke afspraken er gelden en waar een medewerker voor tekent. Hierbij wordt het voorbeeld van een Gedragscode genoemd. Daarbij moeten de consequenties van grensoverschrijdend gedrag duidelijk benoemd worden. Mensen die anderen lastigvallen, weten vaak dat ze dat doen en ze doen het omdat ze denken dat ze er mee weg kunnen komen, is de gedachte. Om deze onderwerpen aan te pakken moet duidelijk zijn dat seksistisch gedrag ook onderdeel van het probleem is, ook als het slechts verbaal is. Daarnaast dragen geheimhoudingsverklaringen bij aan het probleem. Iedereen zou over de onderwerpen moeten kunnen praten. De grootste groep zijn namelijk de omstanders, niet degenen die grensoverschrijdend gedrag vertonen of degenen die lastiggevallen worden.
Universiteiten ondersteunen in betekenisvol werk
SoFoKleS onderneemt al langere tijd activiteiten op het gebied van sociale veiligheid en inclusie. ‘Dat doen we met verschillende (onderzoeks)projecten. Veel van deze projecten borduren weer voort op het voorafgaande. We denken dat deze onderzoeksresultaten goed van pas komen bij onze volgende stappen. Zo nemen we de uitkomsten van dit onderzoek in het buitenland mee in een project over de zorgstructuur op de universiteiten in ons land. Daarvoor verzamelen we inspirerende voorbeelden en initiatieven om te zorgen voor een fijne en gezonde werkomgeving, om deze daarna in een bijeenkomst met medewerkers te delen,’ zegt Sacha Maier. ‘Met dit soort activiteiten wil SoFoKleS de universiteiten ondersteunen, zodat alle medewerkers in staat worden gesteld om (samen met collega’s) het beste uit zichzelf te halen bij hun werk voor academisch onderwijs, wetenschappelijk onderzoek en betekenisvolle impact voor de samenleving.’
De resultaten uit het onderzoek kunnen dan ook ter inspiratie dienen voor andere sectoren. Meer lezen? Download dan de hele publicatie.
