Onderzoek naar blootstelling aan chroom-6: wat leverde het op voor de werknemers?

Lees ook het eerste deel van het drieluik:

• Onderzoek naar blootstelling aan chroom-6: de rol van de begeleidingscommissies

De RIVM-onderzoeken naar de mogelijke blootstelling van werknemers in kazernes van Defensie en werkplaatsen van de NS aan chroom-6 startte in 2015 en duurde tot eind 2022. Van 2016 tot en met 2018 werd in de gemeente Tilburg een re-integratieproject onderzocht op mogelijke blootstelling van chroom-6 door uitkeringsgerechtigden. Daarbij ging het om treinen voor het Spoorwegmuseum die op een werkplaats van NedTrain werden gerestaureerd.

De uitkomst van de onderzoeken door RIVM was dat geen van de organisaties zich had gehouden aan de wet- en regelgeving die geldt voor arbeidsomstandigheden bij het werken met chroom-6. De begeleidingscommissies voor de RIVM-onderzoeken adviseerden om dat recht te zetten en de gedupeerden financieel te compenseren.

Herstel van vertrouwen

De verantwoordelijke bestuurders boden hun excuses aan. Toenmalig staatssecretaris van Defensie Barbara Visser deed dat in mei 2021, tijdens een persconferentie en webinar bij het CAOP. NS-bestuurder Wouter Koolmees deed dat in 2022, ook tijdens een webinar bij het CAOP.

‘Het aanbieden van verontschuldigingen was belangrijk voor slachtoffers’, geeft Arno Florissen aan, ‘en werd veelal gewaardeerd. Toch hoorden wij bij het informatiepunt chroom-6 ook verontwaardiging van (voormalig-)medewerkers: ze waren altijd trots geweest op hun werkgevers, maar teleurgesteld over wat er was gebeurd. Maar verontschuldiging klaart de lucht en is een aanzet voor herstel van vertrouwen.’

Uitkeringen als tegemoetkoming voor veroorzaakt leed

Het bleef niet alleen bij excuses. Defensie, de NS en de combinatie van gemeente Tilburg, NedTrain en het Spoorwegmuseum besloten om uitkeringen te verstrekken voor het veroorzaakte leed. ‘De duur van de blootstelling tijdens het arbeidsverleden en ziekte bepalen de hoogte van de uitkering’ zegt Arno Florissen. ‘Voor de partijen in Tilburg geldt dat sowieso een uitkering van € 7.000 wordt verstrekt enkel en alleen bij deelname aan het re-integratieproject.’

Arno Florissen legt uit dat er wel verschillen zitten in de hoogte van de uitkering per slachtoffer: ‘Voor de longziekte COPD  krijg je bijvoorbeeld een hogere uitkering, dan bij een minder ernstige ziekte. Oók als de duur van de blootstelling hetzelfde is. Om een indicatie te geven: voor longkanker krijgt een slachtoffer bij directe blootstelling meer dan € 42.000, bij elke van de drie organisaties. Ook nabestaanden kunnen in aanmerking komen voor deze uitkeringen.’

De regeling van de NS

De NS geeft via het informatiepunt aan dat de uitkeringen zijn bedoeld als erkenning van leed, onzekerheid en verdriet en dat de NS daarom – met steun van de vakbonden – een tegemoetkoming aan slachtoffers biedt. Bij de NS, waar de regeling eind 2022 in werking trad, hebben zich in januari 2023 al meer dan 200 (voormalig-)medewerkers gemeld, waaronder zo’n 70 nabestaanden. ‘We beantwoorden met het door ons ingerichte informatiepunt momenteel veel vragen van NS-medewerkers over de regeling, maar ook over het onderzoek. Dat zullen we in ieder geval in heel 2023 blijven doen’, zegt Arno Florissen.

De regeling van Defensie

De chroom-6-regeling bij Defensie startte in 2021. Volgens Arno Florissen hebben zich bij Defensie inmiddels zo’n 800 (voormalig-)medewerkers gemeld, waaronder 39 nabestaanden. ‘Dat weten we omdat voor Defensie ons informatiepunt chroom-6 onverminderd actief is. Slachtoffers die behoefte hebben aan nazorg, verwijzen we ook wel door naar het bedrijfsmaatschappelijk werk van Defensie.’

De regeling van de partijen in Tilburg

Het bijzondere van de regeling van Tilburg is dat ook zonder ziekte of aandoening een vergoeding kan worden aangevraagd van € 7.000, evenals door hun nabestaanden. Daar bovenop kan een uitkering worden aangevraagd bij ziekte of aandoeningen waarvan de hoogte wordt bepaald door de mate van blootstelling, waarmee wordt aangesloten bij de regelingen van de NS en Defensie. ‘Het re-integratieproject in Tilburg (tROM) duurde van 2004 tot en met 2012. Van de 800 deelnemers en medewerkers hebben er 730 de vergoeding van € 7.000 gekregen’, vertelt Arno Florissen. ‘Bij de NS en Defensie werd aanvankelijk met argusogen gekeken naar de vergoeding voor alle slachtoffers in Tilburg, die werd verstrekt om de ervaren angst en vrees en de ervaren onheuse bejegening.’

De reden voor die uitkering van € 7.000 aan alle deelnemers van het re-integratieproject is volgens Arno Florissen de uitzonderlijke situatie die geldt in Tilburg, ook in vergelijking met de situaties bij de NS en Defensie. Dat blijkt uit het strafrechtelijk onderzoek naar de omstandigheden waaronder slachtoffers in Tilburg moesten werken. Op 2 februari 2023 is er uitspraak gedaan in een strafzaak tegen Tilburg, het Spoorwegmuseum en NedTrain, waarbij een boete is opgelegd van een kwart miljoen euro. De rechtbank sprak van een ‘onaanvaardbaar gezondheidsrisico’ voor de bijstandsgerechtigden die in Tilburg in het stof met chroom-6 tewerk zijn gesteld.

De afhandeling van de uitkeringsaanvraag

Vaak is de beslissing over een aanvraag voor een immateriële uitkering door de uitvoerder van de regeling eenvoudig: als de uitgevoerde functie en de ziekte eenduidig zijn, wordt de uitkeringsaanvraag goedgekeurd. ‘Denk aan een lasser of schilder met longfibrose of allergisch contacteczeem die in het verleden voor de NS heeft gewerkt, waarvan het personeelsdossier terug te vinden is. Een besluit over toekenning van de uitkering is dan snel genomen’, legt Arno Florissen uit.

‘Helaas is het niet altijd zo eenvoudig’, gaat Arno Florissen verder, ‘bijvoorbeeld omdat het personeelsdossier vernietigd is, of de functie niet op de lijst in de bijlage van de regeling staat.’ Dergelijke zaken kunnen aan een onafhankelijke beoordelingscommissie worden voorgelegd. Het CAOP ondersteunt de beoordelingscommissies van Defensie en de NS.

Het werk van de beoordelingscommissies

De beoordelingscommissies geven advies, na zorgvuldig uitzoekwerk. Als er bijvoorbeeld geen personeelsdossier meer is, kan er gevraagd worden naar een verklaring van oud-collega’s of een voormalig leidinggevende. Soms worden aanvragers ook geïnterviewd. ‘Het advies bepaalt de aanspraak op uitkeringen en het moet daarom zorgvuldig gebeuren’, legt Arno Florissen uit.

Als voorbeeld noemt Arno Florissen een zaak van een voormalig militair: ‘Hij schuurde en schilderde in de jaren ‘90 van de vorige eeuw geregeld transportmiddelen. Maar hoeveel tijd besteedde hij daaraan dan precies? Als hij direct is blootgesteld aan chroom-6, krijgt hij een hogere uitkering dan bij achtergrondblootstelling. Het advies van de beoordelingscommissie moet daarom juridisch goed onderbouwd zijn, ook al is de bedoeling van de regeling om laagdrempelig te zijn. Het nadeel daarvan is dat de gestelde afhandelingstermijnen van twee keer zes weken moeilijk gehaald worden en geregeld worden overschreden. Dat is natuurlijk uitermate vervelend voor de slachtoffers en gedupeerden.’

Aanvragers van de uitkering kunnen Defensie in gebreke stellen voor de termijnoverschrijding bij een uitkeringsaanvraag en een vergoeding aanvragen. ‘Aanvragers zien daar wel vanaf als ze weten waardoor de termijnoverschrijding komt, bijvoorbeeld als de reden is dat ze een zienswijze op een voorgenomen besluit mogen geven,’ licht Arno Florissen toe.

Drieluik ‘Begeleiding onderzoek naar blootstelling aan Chroom-6’

Dit artikel is het tweede deel van de drieluik ‘Onderzoek naar blootstelling aan Chroom-6’. Lees ook het eerste artikel uit de drieluik: ‘Onderzoek naar blootstelling aan chroom-6: de rol van de begeleidingscommissies’. Het laatste deel gaat over hoe de opvolging van het onderzoek eruitziet.

Houd de website, onze socialmediakanalen en de nieuwsbrief van het CAOP in de gaten om deze artikelen niet te missen.

Wil je meer informatie over de aanpak chroom-6? Neem dan onderaan deze pagina contact op met Arno Florissen.