Om het overzichtelijk te houden, hebben we de maatregelen verdeeld in vier categorieën:

• Algemene maatregelen
• Zorg
• Overheid
• Onderwijs

Per categorie zie je wat hierover in de Miljoenennota en Rijksbegroting staat.

Algemene maatregelen op de arbeidsmarkt

De economie staat er goed voor en er is krapte in veel sectoren op de arbeidsmarkt. Het CPB verwacht dat de werkloosheid in 2022 gemiddeld 3,5% zal zijn (nu is die 3,2%). Dat betekent dat ook na afloop van de steunmaatregelen voor bedrijven de werkloosheid niet veel zal oplopen. Verder verwacht het CPB dat de lonen zullen stijgen van 1,9% in 2021 naar 2,2% in 2022.

Werkgevers en werknemers

• Vanaf 2022 kunnen werkgevers makkelijker een belastingvrije thuiswerkvergoeding verstrekken aan hun werknemers, tot € 2 per dag. Hiervoor komt er een vrijstelling in de Werkkostenregeling (Wkr).
• Kleine werkgevers gaan per 1 januari 2022 minder betalen dan grote werkgevers voor de verzekering tegen arbeidsongeschiktheid van hun werknemers. In 2022 is er incidenteel € 300 miljoen extra beschikbaar voor kleine werkgevers en in 2023 is dat € 150 miljoen.
• De premies die werkgevers moeten betalen voor het Algemeen Werkloosheidsfonds (AWf) gaan per 1 januari 2022 omlaag. Ook de werkgeversheffing voor de Zorgverzekeringswet (ZVW) daalt per 2022.
• Vanaf 1 maart 2022 kunnen werkenden en werkzoekenden gebruikmaken van het scholingsbudget STAP. Vanuit dit budget is  € 1000 per persoon beschikbaar voor scholing en ontwikkeling.
• Vanaf 2 augustus 2022 hebben werkende ouders recht op negen weken gedeeltelijk betaald ouderschapsverlof. Dit geldt ook voor ouders die op 2 augustus 2022 een kind hebben dat nog geen jaar oud is.

Meer vrouwen aan de top

• Er komt een quotum voor meer vrouwen aan de top: er ligt een wetsvoorstel waarin staat dat raden van commissarissen van beursgenoteerde vennootschappen ten minste voor een derde moeten bestaan uit vrouwen.

Zorg

• De salarissen in de zorg worden verhoogd. De Tweede Kamer stemde in september voor een motie om € 600 miljoen extra vrij te maken voor de salarissen van zorgpersoneel. Het kabinet wilde toen niet aan deze wens tegemoet komen, maar gaat na Prinsjesdag toch overstag: er wordt € 675 miljoen uitgetrokken om de zorgsalarissen te verhogen. De middenkomens in de zorg gaan er dan 1,5 procent op vooruit. Er is nog discussie over waar het geld vandaan gehaald moet worden om de hogere salarissen te betalen.
• Onze pandemische paraatheid moet beter. Dat wil zeggen dat we beter voorbereid moeten zijn op onbekende dreigingen voor de volksgezondheid. Als onderdeel hiervan trekt het kabinet vanaf 2022 € 5 miljoen uit voor het opbouwen van een ‘nationale zorgreserve’. De ‘nationale zorgreserve’ is een duurzaam bestand van zorgprofessionals die snel ingezet kunnen worden in crisistijd.
• Zorg moet in 2022 toegankelijk, betaalbaar en van goede kwaliteit blijven. Om dit te bereiken moeten we de zorg toekomstbestendig maken. Het kabinet trekt daarom € 57 miljoen uit voor de ondersteuning van wijkverpleging. Dit geld is bedoeld om de samenwerking in de sector te verbeteren en om de administratieve lasten te verminderen.
• Ook trekt het kabinet volgend jaar € 14 miljoen uit voor de stimuleringsregeling E-health thuis, Met deze regeling kunnen mensen die thuis ondersteuning en zorg nodig hebben, een bijdrage krijgen om bestaande toepassingen voor e-health te gebruiken. De bedoeling is dat meer mensen van deze regeling gebruik gaan maken.
• In 2022 is ruim € 4 miljoen beschikbaar voor de subsidieregeling Juiste zorg op de juiste plek. Dit geld is bedoeld om de samenwerking in de regio en tussen zorgsectoren te stimuleren. Regionale samenwerkingsverbanden kunnen subsidie aanvragen voor vernieuwingen in de zorg.
• Er is volgend jaar € 1,3 miljard extra beschikbaar voor gemeenten vanwege de tekorten in de jeugdzorg. Dit bedrag komt bovenop de 300 miljoen die vorig jaar al was toegezegd. Het doel is om de toegankelijkheid, effectiviteit, betaalbaarheid en kwaliteit van de jeugdzorg te verbeteren.
• Door de coronacrisis is het aantal stageplekken voor studenten van zorgopleidingen afgenomen. Het kabinet steunt de sector daarom in het werven, scholen en behouden van zorgmedewerkers. In 2022 stelt het kabinet € 63,5 miljoen beschikbaar om werkgevers te stimuleren meer stageplekken aan te bieden.

Overheid

Rijk, provincies en gemeenten

• In 2022 komt er ruim € 1,6 miljard beschikbaar voor het gemeentefonds en provinciefonds. Hiervan gaat bijna € 1,5 miljard naar gemeenten en € 127 miljoen naar provincies. Gemeenten en provincies halen een belangrijk deel van hun inkomsten uit de fondsen. De grootte van de fondsen krimpt of groeit mee met hetzelfde percentage als de rijksuitgaven.
• In 2022 wordt net als in 2020 en 2021 weer de ‘oploop op de opschalingskorting‘ bij het gemeentefonds geschrapt. Daardoor hebben gemeenten in 2022 in totaal € 270 miljoen extra te besteden. De opschalingskorting bestaat sinds 2015. Het idee van het kabinet was toen dat gemeenten kosten zouden kunnen besparen door te fuseren tot grotere gemeenten. Vanuit dat idee is de opschalingskorting ingesteld, waardoor er ieder jaar minder geld naar het Gemeentefonds gaat en gemeenten dus gekort worden. De VNG pleit al lang voor afschaffing van de opschalingskorting.
• Er wordt € 5 miljard opzij gezet voor de compensatie van slachtoffers en andere kosten bij het afhandelen van de toeslagenaffaire. Dat is € 1,1 miljard extra. De stijging komt mede doordat meer mensen dan verwacht zich als gedupeerde hebben gemeld.
• Gemeenten ontvangen € 50 miljoen extra voor de huisvesting van kwetsbare groepen, zoals dak- en thuislozen, en arbeidsmigranten. Met dit geld kunnen de bestaande plannen versneld worden.

Politie en Defensie

• Het kabinet trekt voor 2022 structureel € 95 miljoen uit voor Defensie, in 2021 incidenteel € 90 miljoen. Hiermee kan Defensie investeren in extra munitie voor opleiden en trainen, zorg voor veteranen en de versterking van de Militaire Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (MIVD).
• In 2022 gaat er € 524 miljoen extra naar de bestrijding van ondermijnende criminaliteit.
  – Er gaat onder meer geld naar de bewaking en beveiliging van bedreigde personen, de forensische opsporing, en naar bescherming van de infrastructuur en logistiek tegen criminelen.
  – Het aantal plaatsen in gevangenissen, tbs-klinieken, jeugdinrichtingen en forensische klinieken wordt uitgebreid. Ook is er budget voor extra personeel in deze justitiële instellingen.

Onderwijs

Aanpak achterstanden door corona

Met het Nationaal Programma Onderwijs investeert het kabinet tussen 2021 en 2023 in totaal € 8,5 miljard in het onderwijs om de opgelopen vertragingen in coronatijd in te lopen.

• Het funderend onderwijs krijgt € 5,8 miljard. De bedoeling is dat basisscholen, middelbare scholen en scholen voor speciaal onderwijs het geld gebruiken om vertragingen in te halen en het onderwijs te verbeteren. Scholen kunnen daarvoor kiezen uit een menukaart met oplossingen die zich in de praktijk hebben bewezen.
• Daarnaast krijgt iedereen die dit studiejaar studeert aan een vervolgopleiding een korting van 50 procent op het college- of lesgeld. Ook wordt de ov-kaart met maximaal 12 maanden verlengd als blijkt dat studenten meer tijd nodig hebben om hun diploma te halen.

Aanpak lerarentekort

• Het kabinet heeft deze kabinetsperiode structureel € 800 miljoen geïnvesteerd in de aanpak van de tekorten en incidenteel nog eens € 360 miljoen.
• Om het lerarentekort in het po en vo tegen te gaan, wordt nog dit jaar een concrete werkagenda opgesteld op basis van de aanbevelingen van Merel van Vroonhoven en de uitwerking daarvan door de sectororganisaties. Het doel is om voor verbetering en flexibilisering van de lerarenopleiding te zorgen. Dit komt ook ten goede van de regionale samenwerking om het aantal zijinstromers te verhogen en te werken aan personeelsbehoud.

CAOP-adviseur Ruud van der Aa reageert op deze maatregelen: ‘Aanpak van de lerarentekorten is en blijft een topprioriteit, zeker ook in relatie tot de aanpak van ongelijke kansen, die andere topprioriteit. Daarbij gaat het niet alleen om het werven van nieuwe leraren, maar vooral ook om het binden van leraren. Dat is een complexe uitdaging, waarvoor geld alleen niet volstaat.’

‘De aanbevelingen die Van Vroonhoven zijn terecht, maar deze zaken zijn vaak al eerder geconstateerd. Voorkomen moet worden dat het wiel opnieuw wordt uitgevonden. Dus sluit aan op lopende initiatieven en kijk waar die versterkt kunnen worden. En vooral ook waarom beoogde resultaten tot op heden niet worden behaald. Ontwikkel een duidelijke visie en handelingsstrategie om daar te komen, waarbij ook de rollen en verantwoordelijkheden duidelijk belegd zijn. En werk daarbij met elkaar samen. Ik ben het eens met Van Vroonhoven dat we het stadium van vrijblijvende samenwerking ruimschoots zijn gepasseerd.’

Aanpak werkdruk

• De laatste tranche van de werkdrukmiddelen, onderdeel van de € 800 miljoen, is in deze begroting aan de OCW-begroting toegevoegd. Daarmee is er oplopend tot € 430 miljoen per jaar vanaf 2025 om werkdruk in het primair onderwijs terug te dringen.
• Daarnaast is er € 645 miljoen structureel extra beschikbaar om in het hoger onderwijs de hogere studentenaantallen te compenseren.

‘Aandacht voor werkdruk is en blijft belangrijk’, reageert Ruud van der Aa. ‘De werkdruk in het onderwijs is nog steeds torenhoog, en daarmee een risico voor ziekte en vertrek van leraren. Het is wel belangrijk dat er een gedegen onderbouwing is voor de keuzes die hierin worden gemaakt. Onderzoek laat zien dat leraren daar zelf vaak een heel goed beeld van hebben. Dus betrek hen en geef hen het vertrouwen om daarin in overleg met de schoolleiding zelf keuzes te kunnen maken.’

Professionalisering leraren

• Op verzoek van de Tweede Kamer investeert dit kabinet € 60 miljoen extra in de Lerarenbeurs. Met deze beurs kunnen alle bevoegde leraren een bachelor- of masteropleiding volgen om zich verder te professionaliseren of specialiseren.

‘Een goede zaak’, vindt CAOP-adviseur Ruud van der Aa. ‘Over ontwikkeling- en loopbaanmogelijkheden in het onderwijs wordt nogal eens kritisch geoordeeld. De Lerarenbeurs biedt in ieder geval een deel van de leraren de ruimte om zich verder te professionaliseren. Dat komt ook de kwaliteit van het lerarencorps ten goede. Aandachtspunt is wel dat leraren op school voldoende ruimte en ondersteuning moeten krijgen om hun opleiding te volgen. Dat vraagt ook het een en ander van de schoolleiding om dit goed te organiseren.’

Innovatie en kwaliteitsverbetering

• In 2022 start het Nationaal Onderwijslab in het funderend onderwijs. Met gerichte investeringen in digitale leer- en hulpmiddelen en ICT wil het ministerie van OCW het onderwijs verbeteren en daarmee het verdienvermogen van Nederland structureel vergroten. Vanuit het Nationaal Groeifonds is hiervoor € 80,0 miljoen voorwaardelijk toegekend. Onder regie van dit onderwijslab ontwikkelen kennisinstellingen, onderwijsveld, uitgeverijen en ICT-experts samen innovatieve toepassingen voor het onderwijs. Hierbij wordt een brug geslagen tussen fundamenteel wetenschappelijk onderzoek en de concrete producten.