De kracht van samenwerking: Hoe Onderwijsregio Haaglanden de tekorten in het onderwijs aanpakt

Na een oproep van het ministerie van OCW in 2023 konden samenwerkende schoolbesturen, lerarenopleidingen en de beroepsgroep zich aanmelden als voorloper voor de ontwikkeling tot onderwijsregio. De ervaringen van de voorlopers worden vervolgens in een lerende aanpak gebruikt in de brede totstandkoming van onderwijsregio’s. Het streven van OCW is om rond 2025 een landelijk dekkend netwerk van onderwijsregio’s te hebben, waarbij de subsidiestructuren van de RAP en de SO&P binnen deze onderwijsregio’s vallen.

Onderwijsregio Haaglanden pakt tekorten in onderwijs aan

Rebecca Schoon, programmamanager van de Onderwijsregio Haaglanden, legt uit dat een onderwijsregio bestaat uit alle verschillende partijen die betrokken zijn bij het onderwijs binnen de regio, van kinderopvang, po, vo, mbo, hbo en wo en de beroepsgroep en in samenwerking met de verschillende gemeenten ‘Onze onderwijsregio is een keten van onderwijspartijen die we binnen de regio Haaglanden hebben, waaronder 12 partnerschappen van Samen Opleiden & Professionaliseren. Omdat wij binnen Haaglanden al een sterke samenwerking met verschillende onderwijspartijen hadden, is besloten de krachten te bundelen en de voorloper status aan te vragen. Het idee was om niet alleen het onderwijs, maar ook de kinderopvang daarbij te betrekken. Daarnaast is er bewust gekozen om niet alleen de stad Den Haag, maar ook omliggende gemeenten daarbij aan te sluiten. Samen willen we met verschillende activiteiten de onderwijsarbeidsmarkt in de regio Haaglanden beter en aantrekkelijker maken.’

Het hoofddoel van de regio Haaglanden is om via regionale samenwerking belangrijke arbeidsmarktvraagstukken in het onderwijs aan te pakken. ‘Het grootste knelpunt is momenteel het tekort aan personeel in het onderwijs. Vanuit de subsidieregeling staan vijf thema’s centraal, en wij hebben ze samengevoegd en focussen ons op drie thema’s: de arbeidsmarkt (werven en matchen van personeel), opleiden en professionaliseren, en het regionaal samenwerken aan (experimenteer)ruimte voor het versterken van onderwijstijd, bevoegdheden en anders organiseren.

Uitdagingen en kansen voor de Onderwijsregio Haaglanden

Een van de uitdagingen van een onderwijsregio is het omgaan met de complexe arbeidsmarkt van de toekomst. ‘Hoe gaan we die arbeidsmarkt inrichten met zijn allen? Het opstellen van een langetermijnvisie voor de komende jaren is daarom essentieel. Elke sector heeft namelijk zijn eigen vraagstukken en nuances. Daarnaast is het ook een uitdaging om binnen de onderwijsregio de juiste structuren te creëren. Hoe zorgen we voor een goede samenwerking op alle niveaus, zonder dat dit leidt tot extra overlegstructuren?’

Schoon vertelt dat daarom in eerste instantie niet alle bestuurders even enthousiast waren over het opzetten van een onderwijsregio. ‘Enerzijds zijn we een voorloper periode gestart, maar daarnaast bouwen we ook aan een vaste structuur voor de toekomst. Dit roept een aantal dilemma’s op, vooral in de relatie tussen de nieuwe en de oude structuur. Hoewel een groot deel van de partnerschappen binnen de regiogrenzen van Haaglanden vallen, zullen er ook een aantal partnerschappen zijn die regio-overstijgend zijn. Dus die vallen binnen meerdere onderwijsregio’s. Hoe gaan die samenwerkingen er in de toekomst uitzien?’

Flexibiliteit en samenwerking: de toekomst van Onderwijsregio Haaglanden

Naast uitdagingen ziet Schoon ook kansen voor de toekomst. ‘Sectoroverstijgend kunnen we nog veel van elkaar leren. Daarnaast hoeven niet alle oplossingen op regioniveau te liggen. Sommige vraagstukken zijn juist heel specifiek voor een bepaalde ‘subregio’ of sector binnen de Onderwijsregio Haaglanden. Ik denk dat het slim is om op twee niveaus te blijven werken. Als iets goed werkt op kleine schaal, moeten we het klein houden. Maar als samenwerking meer voordelen biedt, moeten we dat zeker doen.’

Samenwerken binnen de onderwijsregio

Om goed samen te werken binnen de onderwijsregio is het van groot belang om alle betrokken partijen bij elkaar te krijgen én te houden. Het CAOP heeft hierbij een belangrijke rol gespeeld als procesfacilitator. ‘Al vroeg in het proces werden alle belanghebbenden uitgenodigd om mee te denken over de inhoud en het proces. Daar waren onder andere vertegenwoordigers van de kinderopvang, gemeenten, schoolbesturen, lerarenopleidingen en vakbonden bij aanwezig. Ook betrokkenen van verschillende GMR’en (gemeenschappelijke medezeggenschapsraad) werden actief betrokken bij het vormgeven van de onderwijsregio. Om iedereen op de hoogte te houden, sturen we regelmatig een nieuwsbrief naar alle partners. Daarnaast willen we twee keer per jaar regiobijeenkomsten organiseren en zijn we bezig met het ontwikkelen van een website om iedereen geïnformeerd en betrokken te houden.’

Onderwijsregio Haaglanden en CAOP

Het CAOP heeft de Onderwijsregio Haaglanden ondersteund bij het proces van aanmelden tot aanvraag. ‘Momenteel bevinden we ons in de fase van het inrichten, waarbij we een structuur opzetten en activiteiten uitvoeren om de beoogde doelen te bereiken. Het CAOP blijft gedurende het komende jaar betrokken om het proces verder vorm te geven en uit te voeren. We blijven evalueren en aanpassen waar nodig, vooral gezien de onzekerheid over de toekomstige ontwikkelingen van de onderwijsregio, zoals de nieuwe subsidievoorwaarden voor 2025 en verder. Dit roept vragen op over hoe deze veranderingen de structuur van de onderwijsregio zullen beïnvloeden en welke nieuwe uitdagingen dit met zich mee meebrengt.’

Advies toekomstige onderwijsregio’s

Veel regio’s bevinden zich nog in de startfase of zijn bezig met de ontwikkeling tot onderwijsregio. Sommige regio’s hebben al bestaande samenwerkingsstructuren, maar hebben nog geen officiële status als onderwijsregio. Schoon adviseert deze regio’s om goed te kijken naar wat al goed gaat en dat als vertrekpunt te nemen. ‘Bouw daarop voort en bekijk waar samenwerking een meerwaarde kan bieden. Begin dus met wat er al is en werk van daaruit aan een gedeelde visie en samenwerking. Het is belangrijk om alle partners hierbij te betrekken en gezamenlijk op te trekken.’

Meer weten?

De regio Haaglanden klopte begin 2023 bij het CAOP aan voor ondersteuning bij de aanvraag. Wil je meer weten over de procesbegeleiding van het CAOP bij Onderwijsregio Haaglanden? In een interview met strategisch adviseurs Robert Hommen en Liesbeth Ellenbroek vertellen zij meer over dit project.