In het inspiratiemodel staan vier thema’s die een rol spelen bij een technologietoets:

1. Normen en waarden (inclusief ethische vraagstukken)
2. Kwaliteit van werk
3. De omvang en samenstelling van werk
4. Complementariteit van technologie en werk

Deze vier thema’s spelen op alle niveaus waar beslissingen worden genomen of afspraken worden gemaakt over de ontwikkelingen, toegankelijkheid en implementatie van nieuwe technologie. Op Europees en nationaal niveau, op het niveau van de sector, organisatie en arbeidsrelatie. Voor ieder niveau zijn in het inspiratiemodel vragen en aandachtspunten te vinden. Omdat de vraagstukken op de verschillende niveaus op elkaar ingrijpen, is het belangrijk om bijvoorbeeld als organisatie ook te monitoren hoe er op de andere niveaus over nieuwe technologie gesproken wordt, en te zorgen voor afstemming.

Gebruik in de praktijk

Het model is bruikbaar voor de besluitvorming over nieuwe technologie, zowel door (vertegenwoordigers van) werkgevers als werknemers. Zo kunnen organisaties het gebruiken om een visie te ontwikkelen op het gebruik van nieuwe technologie, en vakbonden en ondernemingsraden om te toetsen of de gevolgen van een technologische vernieuwing wel goed zijn doordacht.

Vragen voor organisaties

Hieronder vind je voorbeelden van vraagstukken op organisatieniveau. Dit zijn vragen die organisaties en ondernemingsraden zichzelf kunnen stellen in de besluitvorming over nieuwe technologie.

1. Normen en waarden (inclusief ethische vraagstukken)

• Is de technologie ondersteunend aan het werk van medewerkers en helpt het hen hun werk beter te doen?
• Krijgen werknemers de kennis en hulpmiddelen om de technologie te kunnen begrijpen en er goed mee te kunnen omgaan?
• Hebben medewerkers de mogelijkheid het systeem zelf te controleren en voorstellen tot aanpassing te doen?
• Is er nagedacht over het gebruik en de verwerking van data en is er hiervoor een privacybeleid?

2. Kwaliteit van werk

• Is er voldoende afwisseling in taken voor werknemers?
• Is er voldoende ruimte voor kennis- en competentieontwikkeling?
• Wat betekent de technologie voor de werkdruk en duurzame inzetbaarheid van werknemers?
• Wat betekent de technologie voor de werkbeleving van medewerkers (bijvoorbeeld voor hun motivatie, betrokkenheid en de zingeving die zij in hun werk ervaren)?

3. Omvang en samenstelling van werk

• Wat betekent de nieuwe technologie voor de werkgelegenheid en de ontwikkeling van functies in de organisatie? En voor de werving van nieuwe medewerkers?
• Hoe bereiden we medewerkers voor op de veranderingen in functies en werkomvang en welke mogelijkheden bieden we hen om mee te gaan in de veranderingen en zich door te ontwikkelen?
• Hoe gaan we om met (eventuele) boventallige medewerkers of met medewerkers die niet mee kunnen met de veranderingen?

4. Complementariteit van technologie en werk

• Op welke manier richten we de organisatie in om medewerkers en technologie zo optimaal mogelijk met elkaar te laten samenwerken? Denk aan werkprocessen, organisatiestructuren en vormen van samenwerking.
• Hoe kunnen we een leerrijke werkomgeving creëren waarbij medewerkers kennis delen over de nieuwe technologie en van elkaar leren?

In gesprek over doel en bruikbaarheid inspiratiemodel

In een webinar op 13 oktober 2020 gingen gastsprekers uit de praktijk en hoogleraren van het CAOP in gesprek over het doel en de bruikbaarheid van het inspiratiemodel, samen met twee leden van de denktank die het model ontwikkelde. Benieuwd naar de inzichten?