De route naar fair pay in de podiumkunsten

Het Fonds Podiumkunsten wil gezelschappen (zoals muziek-, theater- dans- en muziektheatergezelschappen), ensembles en makers ondersteunen bij een ‘duurzame gedragsverandering’. Met het advies van het CAOP kan het FPK daar de komende tijd mee aan de slag. Het fonds is dan ook blij met het advies en gebruikt het bij de beleidsplannen voor 2021-2024. Maar hoe is het eigenlijk zover gekomen? En wat adviseerde het CAOP precies?

Verkennen

De culturele en creatieve sector is op zoek naar een manier om fair pay (redelijke beloning voor verricht werk) de norm te maken. Aanleiding daarvoor is de zwakke inkomens- en onderhandelingspositie die werkenden in de culturele en creatieve sector nu hebben. Er zijn veel zelfstandigen in de sector en er zijn geen of onvoldoende tariefafspraken. Wat is ervoor nodig om die situatie te veranderen? Die vraag leefde ook bij het FPK. Bovendien was het fonds op zoek naar haar eigen rol hierin. Daarom besloot het advies in te winnen bij het CAOP.

Jeannette Pannekoek is een van degenen binnen het CAOP die aan de slag ging met de vraag van het FPK. ‘Via een lid van onze Raad van Toezicht kwam het FPK met ons in contact. In januari 2019 startten we met een verkenning van de arbeidsmarkt in de culturele en creatieve sector. De focus hierbij lag op de podiumkunsten: de subsectoren muziek-, dans-, theater- en muziektheatergezelschappen.’ Uit de verkenning bleek dat in de branche circa 10 arbeidsvoorwaardenregelingen van kracht zijn, waarvan 4 collectief. Verder is er een groot aantal organisaties actief, waarvan een deel gesubsidieerd is en een deel niet. In de gesubsidieerde sector hebben de verschillende subsidieverleners, samen met werkgevers- en werknemersorganisaties, invloed op het uiteindelijke honorarium van de werkenden.

Verbinden

Dat de branche podiumkunsten een complex en gefragmenteerd geheel vormt, maakt het lastiger om samen tot afspraken te komen. Daar komt nog bij dat er een beperkte overlegstructuur is binnen de branche. In een interview met het FPK pleit Philip Geelkerken, directeur van het CAOP en betrokken bij het advies, voor een common sense-model tussen werkgevers, werkenden en zelfstandigen over tariefstructuren. ‘Ook als er geen cao is, moet je samen tot afspraken kunnen komen,’ vindt hij.

Belangrijk is dat de sector een dialoog voert over de invoering en mogelijke gevolgen van fair pay. Zo is er toezicht nodig op de toepassing van een eerlijke beloning in de praktijk en zou er een onafhankelijk informatie- en meldpunt moeten komen. Daarnaast adviseert het CAOP dat de financiers in de sector (overheden en fondsen) een eerlijke beloning afdwingen met maatregelen. Het advies aan het FPK zelf is om fair pay op te nemen als verplichtende voorwaarde voor subsidieverlening. Subsidieontvangers zouden dan zowel in hun subsidieaanvraag als –verantwoording moeten toelichten hoe zij fair pay toepassen.

Veranderen

Een brede gedrags- en cultuurverandering is nodig om fair pay de norm te maken. Het CAOP adviseert het ministerie van OCW om een landelijke bijeenkomst te organiseren met subsidieverstrekkers en private financiers. Het advies is om vervolgens een convenant af te sluiten binnen de sector. Ondertekenaars van het convenant committeren zich aan fair pay.

Met alleen een convenant is de sector er natuurlijk nog niet. Invoering van fair pay kost tijd. Daarom is er een duidelijk stappenplan nodig, de fair pay road map. In dit stappenplan zijn meerdere partijen aan zet: het ministerie van OCW, het FPK en overige financiers (waaronder provincies en gemeenten), gezelschappen en instellingen, en tot slot de werkenden. OCW, het FPK en de overige financiers kunnen de subsidievoorwaarden aanpassen. Gezelschappen, instellingen en toezichthouders kunnen in dialoogsessies in gesprek over een eerlijke beloning en goede arbeidsvoorwaarden en wat dat betekent. Het FPK heeft het CAOP al gevraagd om een voorstel uit te werken voor deze dialoogsessies.

Tot slot zijn er de werkenden. Belangrijk is dat zij vragen om een redelijke vergoeding voor de uren die ze hebben gewerkt óf dat ze een redelijk aantal uren werken voor een bepaalde vergoeding. Ook zou het goed zijn dat zij hun opdrachtgevers herinneren aan de afspraken over fair pay en zo nodig unfair pay melden. Samen kunnen alle partijen ervoor zorgen dat er een fatsoenlijke beloning en fatsoenlijke arbeidsvoorwaarden komen. De road map is een middel op weg naar dat doel.

Meer weten?

Lees de samenvatting van het advies van het CAOP of bekijk de presentatie.