Blog Patrick Banis, directeur Arbeidsmarkt bij het CAOP

Afgelopen week stuurde demissionair staatssecretaris Van Huffelen van het ministerie van BZK een adviesaanvraag aan de SER over de effecten van AI op werken en leren. Het gaat over de kansen om de arbeidsproductiviteit te verhogen, de kansen en risico’s in kwaliteit van werk en de impact van AI op werkgelegenheid en inkomens(on)gelijkheid. Mooi initiatief van het kabinet en goed dat de SER hiermee aan de slag gaat.

Verhogen van de arbeidsproductiviteit

Ik pleit al langer voor een stevige agenda om de arbeidsproductiviteit te verhogen. Als we niets doen, daalt de beroepsbevolking door vergrijzing en wordt het betaalbaar houden van onze welvaart een issue. Gaan we dan echt de rekening bij onze kinderen leggen?.

Verder hebben we wel wat migratie nodig, maar de staatscommissie demografische ontwikkelingen liet ook deze week zien dat dit moeilijk ligt. Niet alleen op politiek vlak, maar ook omdat migranten ergens moeten wonen en onder andere onderwijs en zorg nodig hebben. Alle ballen dus op de arbeidsproductiviteit! Maar welke risico’s kleven er aan AI om die arbeidsproductiviteit te verhogen?

Verliezen hele volksstammen hun baan?

Tot nu toe hebben alle technologische innovaties op macro-niveau altijd meer werk opgeleverd dan het gekost heeft. Denk maar aan de industriële revolutie en de opkomst van de computer. Het bijzondere nu is dat we allemaal verwachten dat AI de wereld verandert, maar dat 80% denkt dat het hun eigen baan niet gaat raken (volgens Gijs Rademaker van het RTL-panel tijdens de laatste editie van Big Improvement Day).

Dat is uiteraard bijzonder naïef, maar ook begrijpelijk. We kunnen het ons niet voorstellen dat een app of robot ons werk beter zou kunnen doen en we daarmee compleet overbodig worden. Uit veel literatuur, onder andere van CAOP-hoogleraar Mark Levels, blijkt ook dat deze angst onterecht is. Het gaat meer om het veranderen en digitaliseren van bepaalde taken in je baan in plaats van dat hele volksstammen hun baan verliezen.

Zeggenschap is misschien wel het allerbelangrijkst

Wat vraagt het dan van werkgevers, werknemers, overheid en, in het bijzonder, het onderwijs? Ik denk onder andere dat we nu echt werk maken van duurzame ontwikkeling om te zorgen dat mensen om kunnen gaan met veranderende taken. Daarnaast moet het onderwijs nadenken over een curriculum waar, naast kennis en vaardigheden van digitaliseren, ook het omgaan met veranderingen belangrijk is. En wat vaak vergeten wordt, maar misschien wel het allerbelangrijkste is: zorgen dat medewerkers meer zeggenschap krijgen. Wat zien medewerkers zelf wat anders en beter kan en hoe zorgen we ervoor dat zijzelf aan het roer staan en inspraak hebben op digitalisering en opleiden? Ook hier gaat de SER gelukkig naar kijken en gaan we als CAOP ook mee aan de slag. Laten we er daarom geen wedstrijd tussen mens en machine van maken, maar vooral kijken hoe we als werkende mensen beter kunnen worden van AI. Er is een wereld te winnen en geen tijd te verliezen.