Ondersteunend personeel in het onderwijs: wat levert het eigenlijk op?

Het Nationaal Programma Onderwijs maakt extra gelden vrij om de leerachterstand door corona te herstellen. Veel scholen gebruiken deze middelen om ondersteuners in te zetten, die leraren moeten ontlasten en leerlingen een duwtje in de rug geven. Deze ondersteuners begeleiden (zorg-)leerlingen, verwerken toetsen, bewaken de sociaalemotionele ontwikkeling en bewaken de hygiëne. Ze nemen ook pleinwachten over van de leraar, zodat deze meer kan focussen op lesinhoud. Scholen bepalen zelf hoe zij ondersteuners inzetten.

Forse groei van ondersteunend personeel

De afgelopen vijf jaar is het ondersteunend personeel in scholen toegenomen met 50%, blijkt uit data van DUO. Verschillende regionale opleidingscentra en hogescholen stomen onderwijsassistenten en klassenassistenten klaar voor pedagogische en begeleidende taken. Steeds meer studenten kiezen voor de associate degree opleiding tot lerarenondersteuner. Ook het aantal gediplomeerden en studenten van opleidingen tot onderwijsassistent (niveau 4) neemt sterk toe.

Taken van ondersteuners in het onderwijs

De ondersteuners worden voor een voornamelijk ingezet om leraren te ontlasten, die kampen met een overvloed aan werk. Zo krijgen zij meer ruimte om hun eigen lespraktijk onder de loep te nemen en te focussen op de ontwikkeling van leerlingen. De ondersteuners signaleren problemen van leerlingen en bespreken deze met de leraar, om daarna gezamenlijk een duidelijk plan te maken voor begeleiding van deze leerlingen. Daarnaast krijgen ze ook administratieve en organisatorische taken toegewezen, houden ze supervisie of nemen ze pleinwachttaken over. Ze begeleiden leerlingen (in het primair onderwijs) in kleine groepjes buiten de klas, en bieden individuele begeleiding aan leerlingen. Het komt ook regelmatig voor dat ze zelf voor de klas staan, wanneer de leraar uitvalt, hoewel dit officieel niet is toegestaan.

De specifieke functies van de ondersteuners zijn in vier types op te delen.

Effect van ondersteuners in het onderwijs

In Nederland is weinig tot geen onderzoek gedaan naar de effecten van het inzetten van ondersteuners in het onderwijs. Uit veel internationale bronnen blijkt dat vooral de taalvaardigheid van leerlingen vooruit gaat door de inzet van ondersteuners. Zo blijkt uit onderzoek in Denemarken dat de leesvaardigheid van leerlingen in groep acht met ruim een kwart onderwijsniveau omhoog ging, nadat ondersteuners voor 14,5 lessen per week gedurende acht maanden werden ingezet.

Vereisten om ondersteuners succesvol in te zetten

Natuurlijk zijn er bepaalde vereisten voor het behalen van positieve resultaten. Het is vooral belangrijk dat de ondersteuners sterke pedagogische vaardigheden hebben en kennis hebben van vakinhoud. Daarnaast is de ondersteuning effectiever naarmate deze voor langere wordt ingezet en intensiever is. Als de ondersteuning duidelijk gericht is op een specifieke interventie, zoals bepaalde leer- of gedragsproblemen, en ze sluiten goed aan bij de behoefte van de leerling(en), is er grote kans van slagen.

Gevolgen voor de leraar

De ondersteuning vraagt wel extra vaardigheden van leraren: zij moeten ondersteuners aansturen en begeleiden. Daarnaast moeten zij de taken duidelijk verdelen en hierover helder communiceren. Sommige leraren ervaren hierdoor juist extra druk. Maar als de taken helder zijn en intercollegiale communicatie vlot verloopt, ervaren leraren juist minder werkdruk en halen ze meer plezier uit hun werk. Zo kunnen leraren meer aandacht geven aan lesinhoudelijke taken en de ontwikkeling van leerlingen. De inzet van onderwijsassistenten stimuleert hiermee de professionele ontwikkeling van leraren.

Meer informatie

Wil je meer informatie over het onderzoek? Lees het volledige artikel op Onderwijskennis.nl via de knop hieronder.