Stelling: Herwaardering publieke sector leidt tot hoge verwachtingen voor wat betreft loonsverhogingen, die niet waargemaakt kunnen worden. Hierdoor polariseert het overleg tussen bonden en werkgevers. Hoe zien jullie dat?
‘Zie het voorgaande antwoord. Als de herwaardering van de publieke sector wordt benaderd vanuit de heersende arbeidsnormen en arbeidsvoorwaarden uit het pre-coronatijdperk zou dit kunnen leiden tot polarisatie van de verhoudingen tussen de bonden en werkgevers. Een heroriëntatie op het belang van de publieke sector kan helpen het risico op polarisatie te verminderen. Het is daarbij ook nog de vraag hoe de publieke sector wordt afgebakend en of er binnen de sub-sectoren nog (budget)concurrentie gaat plaatsvinden.’
De kwalificatie-eis voor zij-instromers (in het onderwijs) is erg star (hbo voor pabo). Zou daar meer maatwerk mogelijk zijn waarbij toch kwaliteit geborgd wordt volgens jullie?
‘Een simpele vraag, waar geen simpel antwoord op is. Vooralsnog is een afgeronde lerarenopleiding bepalend voor het behalen van een bevoegdheid, zowel in het po als vo. In principe is het ook voor mbo-opgeleiden mogelijk om door te stromen naar de pabo, mits wordt voldaan aan de instroomeisen. Instroombevordering en kwaliteitsborging staan daarbij traditioneel op gespannen voet met elkaar. Voor een toelichting hierop, zie 25 jaar lerarenbeleid. Het bevoegdhedenstelsel voor het onderwijs is toe aan vernieuwing. Recentelijk heeft de Leerstoel Onderwijsarbeidsmarkt hierover een online seminar georganiseerd bij het CAOP. Lees het verslag.’
Verwachten jullie meer belangstelling voor de zij-instroom in het primair onderwijs door deze crisis waarmee we een bijdrage leveren aan het lerarentekort?
‘Het lijkt een reëel scenario dat de belangstelling voor het onderwijs toeneemt, zowel onder zij-instromers als onder jongeren die hun keuze voor een beroepsopleiding nog moeten maken. De lerarentekorten kunnen hierdoor minder groot zijn. Maar of deze geheel zullen verdwijnen, is de vraag. Evenals in veel andere sectoren is er sprake van vergrijzing en verlaten de komende jaren heel veel oudere leraren het onderwijs. De vraag naar nieuwe leraren zal daardoor aanzienlijk toenemen.’
Wat betekent de nieuwe arbeidsmarkt voor jongeren die voor het eerst op de arbeidsmarkt een plaats proberen te bemachtigen? En welke skills hebben ze nodig?
‘Het antwoord is sterk afhankelijk van de sector en daarmee de gevolgde beroepsopleiding. In het algemeen lijkt het belang van ict-skills toegenomen. Tevens blijkt ook nu weer hoe belangrijk het is om wendbaar te zijn, ook na het afronden van een beroepsopleiding. Bekijk hiervoor ook onze themapagina Duurzaam ontwikkelen. Met een oplopende werkloosheid zullen jongen minder makkelijk aan een baan komen. Tegelijkertijd is het de verwachting dat door pensionering van oudere werknemers in veel sectoren de vraag naar nieuw personeel nog altijd aanzienlijk zal zijn.’
Is er gekeken naar Zweden wat betreft levenslang leren?
‘Niet specifiek, hoewel bekend is dat Zweden een interessante casus is. Voor meer specifieke informatie verwijzen wij graag naar de vakliteratuur.’
Sectorspecifieke kennis wordt overschat, mensen zijn veel breder inzetbaar dan gedacht. Hoe breken we hier doorheen?
‘Er zijn interessante voorbeelden van EVC-trajecten, competentiebewijzen, portfolio’s, etc. Tot op heden hebben deze (buiten de deelnemende bedrijven en branches) een beperkt civiel effect.’
Tijdens de webinar hebben andere kijkers het volgende gedeeld:
- ‘We zullen ook het lef moeten hebben om mensen met minder passende ervaring, maar wel met motivatie en ambitie, durven aan te nemen, in te werken en op te leiden. Je kunt ze bijvoorbeeld aannemen voor een loopbaanreis.’
- ‘Werkbedrijf Lelystad heeft al een lokaal platform voor vacatures op basis van competenties in plaats van sectorale kennis.’
- ‘Samen werken aan betekenisvol werk betekent ook rekruteren van nieuw personeel uit andere sectoren.’
- ‘Probleem op de arbeidsmarkt: werkgevers/overheden stellen vaak eisen aan de ervaring die sollicitanten hebben binnen vergelijkbare organisaties. Dit beperkt de instroming van medewerkers met andersoortige inzichten en ervaringen, waardoor een organisatie als het ware blijft hangen in de oude situatie. Dus vernieuwing/verandering wordt hierdoor geremd in plaats van gestimuleerd!’
- ‘Werkgevers, in het bijzonder overheid en onderwijs, rekruteren veel in hun eigen sector.’ Sterker nog: vrijwel iedere vacature gaat uit van eisen en ervaring met dezelfde taken en werkomgeving.’
De prijs voor corona moet ook betaald worden. In het verleden was scholing juist een bezuinigingspost. Hoe zien jullie dit ten opzichte van het scholingsadvies dat jullie geven?
‘Natuurlijk kost scholing geld, maar het zou korte-termijndenken zijn om nu gelijk te bezuinigen op scholing. Bedrijven die nu durven te blijven investeren (en dat ook kunnen), komen waarschijnlijk sterker uit de crisis dan de bedrijven die dat niet durven (of kunnen).’
Wat zou het advies zijn aan mbo-studenten die nu een diploma behalen voor een sector waar de komende jaren geen of maar heel weinig werk zal zijn?
‘Heb geduld, er gaan de komende jaren veel oudere werknemers met pensioen. Ook in sectoren waar het nu even wat minder gaat. Er blijft veel vraag naar nieuw personeel, ook al is dat proces enigszins vertraagd.
En als je op korte termijn niet in het beroep terecht kan waarvoor je hebt geleerd, probeer het in een aanverwante richting. Probeer ook bij te blijven in je vak, door erover te lezen. Dan ben je in ieder geval nog bij als de arbeidsmarkt weer aantrekt.’
Dit is toch het moment om ons land, net als Spanje, in te richten voor het principe ‘basissalaris’?
‘Het basissalaris in Spanje is, bij mijn weten, vergelijkbaar met de bijstandsuitkering die we in Nederland hebben. Ik weet niet of de hoogte van de uitkeringen vergelijkbaar is.’
Het gaat nu veel over mensen die werkloos worden en elders weer werk zoeken. Hoe zit het met mensen die niet werkloos zijn, maar straks terugkeren naar werk wat niet meer hetzelfde is als de baan die je voor het coronatijdperk had?
‘Ook voor deze groep geldt dat zij vooral wendbaar moeten zijn en blijven. Het is een gezamenlijke verantwoordelijkheid van werknemer en werkgever.’
Hoe zal de arbeidsmarkt zich ontwikkelen na de coronacrisis als de internationale situatie zich vermoedelijk ook zal wijzigen om toekomstige gezondheids- en economische risico’s te minimaliseren? Minder internationale afhankelijkheid zal zijn effect hebben…
‘Er is recentelijk veel discussie over de vraag in hoeverre een land of regio zelfvoorzienend zou moeten zijn om internationaal (economisch) minder afhankelijk te zijn. Het lijkt nuttig om deze discussie te voeren, maar het is nog een lastige puzzel om te bepalen in welke mate je zelfvoorzienend zou willen zijn. Geldt dat alleen voor mondkapjes en beademingsapparatuur, of breder? Het gaat om geopolitieke vragen die door de coronacrisis hoog op de agenda zijn gezet en waar ook een politiek antwoord op moet komen.’
‘Helpen’ babyboomers om ruimte te maken voor werkplekken voor jongeren die nog aan het begin van hun loopbaan staan?
‘Een interessante gedachte die doet denken aan de (deeltijd-)vut in de jaren 80 van de vorige eeuw. Het is evenwel goed te bedenken dat de arbeidsmarkt aan de vooravond staat van een grote uittocht van oudere werknemers, die na vertrek sowieso ruimte creëren voor jongeren.’
Als de coronacrisis op z’n retour is, zitten we wellicht nog jaren in een economische recessie. Wat moet de overheid anders doen bij deze nieuwe recessie ten opzichte van die van 2008?
‘Een groot verschil met de crisis van 2008 is dat de huidige crisis primair een gezondheidscrisis is en niet, zoals in 2008, een financiële crisis. De oorsprong van de crisis is dus anders dan in 2008. Krap drie maanden geleden hadden we een florerende economie. Afhankelijk van de duur van de crisis is de verwachting dat we uit deze crisis sneller kunnen herstellen dan in 2008. Het is dus niet zo vreemd dat de overheid vooral gekozen heeft voor noodpakketten ter overbrugging van de tijdelijke vraaguitval, die nu evenwel langduriger uitpakt dan aanvankelijk gedacht. Naarmate de crisis duurt, zal de ondersteuning van de overheid specifieker en voorwaardelijker worden. Naast ondersteuning van het bedrijfsleven zal de steun ook richting werkzoekenden gaan.’
