Onafhankelijk
De Baltische staat Estland koos ervoor om na de onafhankelijkheidsverklaring alle banden met de toenmalige Sovjet-Unie te verbreken. In 1992 werd er een nieuwe grondwet samengesteld en later dat jaar werden de eerste vrije verkiezingen gehouden, een unicum in Estland. Patrick Banis, directeur arbeidsmarkt bij het CAOP, keek zijn ogen uit in het moderne Tallinn. ‘Alles zag er spic en span uit. Het is werkelijk fantastisch gerenoveerd.’
Technologie
De hoofdstad van Estland is niet alleen mooi en schoon. Tijdens de werkbezoeken aan de Nederlandse Ambassade, Tallinna Südalinna School, Innove en e-Estonia, werd duidelijk hoe vooruitstrevend het land is op het gebied van technologie. De overheid en de samenleving zijn vergevorderd in de digitalisering. ‘Estland heeft er in 1992 bewust voor gekozen om opnieuw te beginnen. Het heeft tien procent van de rijksbegroting geïnvesteerd in ICT om zich te kunnen ontwikkelen en om de overheid bereikbaar te maken voor iedereen’, zegt Banis. Het is dan ook geen verrassing dat een groot ICT-bedrijf als Skype zijn oorsprong vond in Estland.
In Estland heeft iedere burger vanaf de leeftijd van 16 jaar een zogeheten e-ID kaart, dat toegang geeft tot alle informatie die hem of haar betreft. ‘Het is indrukwekkend om te zien hoe die digitale ID werkt. Het is je stempas, paspoort, rijbewijs en medisch dossier in één. Je bent eigenaar van je eigen data. Dat opent enorm veel perspectieven. Zo is het stemmen vanuit het buitenland relatief makkelijk, want je hoeft niet naar de ambassade. Het is ook fascinerend om te zien hoe je je eigen ziekenhuisdossier kunt opvragen. Jij bent de enige die dat kan. Als iemand anders dat doet, bijvoorbeeld je arts, dan krijg je daar meteen een melding van’, vertelt Banis.
Onderwijs
Het Estse onderwijssysteem lijkt veel op het Finse systeem. Het Estse ministerie van Onderwijs heeft de kwaliteitseisen voor elke school bepaald, maar het is aan de school om hier invulling aan te geven. Zo wordt in een curriculum bepaald welke kennis en kunde een leerling moet bezitten, maar de wijze waarop een leerling hieraan komt, is aan de school en dit wordt onder de verantwoordelijkheid van de leraar gebracht. Banis vindt het een interessant systeem. ‘Estse scholen steken veel tijd in de kinderen. Estland kent namelijk de langste schooldagen. Ook wordt er meer geld geïnvesteerd in het onderwijs. Zo is er bijvoorbeeld een gratis warme lunch voor alle leerlingen en gratis voor- en naschoolse activiteiten met veel aandacht voor sport, spel en cultuur. Zelfs het hoger onderwijs is gratis als de opleiding in de Estse taal wordt gegeven.’
Ook in het onderwijs speelt technologie een belangrijke rol. Er wordt veel tijd besteed aan zogeheten ‘21st century skills’. Zo leren kinderen al vanaf hun zevende jaar programmeren op school en schoolgebouwen zijn ingericht met diverse digitale middelen, zoals 3D-printers en VR-brillen. Kinderen worden zo klaargestoomd voor de toekomst en dat werpt zijn vruchten af. 70 procent van de studenten in Estland volgt hoger onderwijs of heeft dit gevolgd.
De mens centraal
Volgens Banis wordt er in Estland vanuit waarden geredeneerd. De mens staat centraal. ‘Bij de Tallinna Südalinna School en Innove, een organisatie die bijdraagt aan de ontwikkeling van het curriculum en leermaterialen, wordt gedacht vanuit het kind. Ieder kind mag en moet gezien worden in Estland. Ook bij de digitale ID is vanuit waarden geredeneerd. De data is van jou. Jij staat centraal. Vergelijk dat eens met het debat dat wij in Nederland voeren over het elektronisch patiëntendossier of hoe we met de AVG en privacy worstelen. In Estland spelen ethische vragen veel minder.’
Leiderschap
Banis concludeert dat het leiderschap is dat Estland heeft gekregen waar het nu staat. ‘Estland had niet veel geld en technologie was er in mindere mate. Er is leiderschap getoond door keuzes te maken en daarin te willen investeren. Wat dat betreft kan Nederland een voorbeeld nemen aan Estland. Wij zijn vele malen rijker dan Estland, maar zijn op dit gebied voorbijgestreefd door de Baltische staat.’
Studiereis Athene
Vorig jaar organiseerde het CAOP een studiereis naar Athene. Welke innovaties ontstaan er in een land in crisis en wat kunnen we daar in Nederland van leren. Je leest het in het verslag van de studiereis naar Athene.
In het najaar van 2020 organiseert het CAOP wederom een studiereis. Ben je bestuurder of directeur in de publieke sector en wil je met gelijkgestemden werken aan je persoonlijke leiderschapsvraagstukken? Meld je dan aan bij Kim Davelaar, via k.davelaar@caop.nl.
