Blog Patrick Banis, directeur Arbeidsmarkt bij het CAOP

In 2014 waarschuwde toenmalig minister van SZW Lodewijk Asscher in een beroemde toespraak voor de gevaren van kunstmatige intelligentie en vergaande automatisering. Met name veel banen in het middensegment zouden worden geraakt. Hij baseerde zich onder andere op onderzoek van Erik Brynjolfsson en Andrew McAfee van MIT uit 2015, waarbij grote gevolgen voor de Amerikaanse arbeidsmarkt werden voorspeld door de digitale revolutie.

De jaren erna is er met veel hoongelach op de rede van Asscher gereageerd door nogal wat deskundigen en beleidsmakers. Het zou veel te ongenuanceerd zijn en er zouden ook veel nieuwe banen worden gecreëerd. Dat is immers wat we sinds de industriële revolutie weten: er verdwijnen banen door machinaties en automatisering, maar er werden altijd veel meer banen gecreëerd dan er waren. Macro-economisch gezien klopte dat altijd, maar de gevolgen voor veel werknemers waren dramatisch. Denk even aan de teloorgang van de scheepsbouw en textielindustrie en we zien 50 jaar na dato nog dagelijks de gevolgen van de mijnsluitingen in Limburg.

Welke banen staan er op de tocht?

De vraag is dus of we nu te maken hebben met een geheel nieuwe omslag. Maar ook wat we kunnen leren uit het verleden. We zien wel een paar opvallende zaken. Voor het eerst worden door de gevolgen van AI hoogopgeleide banen weg-geautomatiseerd. In de financiële sector waren al veel medewerkers vervangen door een app, maar dat dreigt nu ook te gebeuren voor accountants, notarissen en HRM-professionals. Veel van hun werk kan met AI zó goed worden gedaan, dat zij mogelijk overbodig zijn en er in elk geval veel minder van nodig zijn.

Dat kan natuurlijk ook juist een oplossing zijn voor de krapte op de arbeidsmarkt. We kunnen meer doen met minder mensen en dat levert broodnodige productiviteitsstijging en economische groei op die we nodig hebben om onze (sociale) voorzieningen te blijven betalen. Recent onderzoek van Goldman Sachs voorspelt dat er mogelijk 300 miljoen banen door AI verdwijnen en dit met name voor de rijke landen gaat gelden.

Wat is er nodig?

Wat zouden we kunnen leren vanuit het verleden? En wat kunnen we doen om AI als een positieve ontwikkeling te zien en ervan te profiteren? Wat we in elk geval weten, is dat de ontwikkeling van AI voor grote groepen mensen dramatisch kan uitpakken en dat de markt dit probleem niet automatisch gaat oplossen. Dat vraagt dus regie van sociale partners, overheden en onderwijs. We hebben namelijk iedereen nodig in een krimpende arbeidsmarkt.

Ik verbaas mij erover dat we in Nederland, in tegenstelling tot bijvoorbeeld Duitsland, geen denktank of plan hebben om goed om te gaan met de ontwikkeling die door AI in gang worden gezet. We moeten kijken wat we kunnen leren van landen om ons heen en van trends uit het verleden. Het moet leiden tot een antwoord op hoe we systemen zo kunnen inrichten dat de gevolgen mee kunnen vallen. Het is een mooie en uitdagende opgave voor ons allen. Wij CAOP’ers gaan er in elk geval mee aan de slag. Doe je met ons mee? Er is geen tijd meer te verliezen…