Les 1: Expliciteer de bestaande waarden en normen
Vindicat kwam verschillende keren negatief in het nieuws vanwege incidenten. Zo was bij de ontgroening een oudejaars op het hoofd van een aspirant-lid gaan staan. Dat leidde tot een nieuwe gedragscode voor de introductieperiode van studenten. Ook werd Vindicat gedwongen tot een kritische zelfevaluatie om een cultuurverandering te bereiken. In organisaties zie je geregeld dat er kwesties spelen waar het management zich niet (voldoende) over uitspreekt. De eerste les is daarom: ga wel dat moeilijke gesprek aan over acceptabel en niet-acceptabel gedrag binnen de organisatie en expliciteer of verscherp zo de bestaande normen en waarden.
Les 2: Zorg voor bewustwording en geef een kans om te verbeteren
Vindicat verloor niet gelijk haar accreditatie, maar kreeg een kans om verbetering te laten zien. Ook hieruit kunnen we een les trekken. Bij integriteitskwesties is het belangrijk om mensen nieuwe kansen te geven. Ieder mens maakt fouten, we zijn immers niet feilloos. Het is dus goed om na een kwestie niet alleen sancties te nemen, maar ook ruimte geven voor verbetering en als organisatie te leren van wat fout ging.
Les 3: Neem een veranderingstraject serieus en zorg voor voldoende ondersteuning
Vindicat werd gedwongen tot een zelfevaluatie en een cultuurverandering. Geen makkelijke opgave: in korte tijd een verenigingscultuur veranderen die al decennia bestaat. Ook nog eens een cultuur die is opgenomen in het Nederlands Cultureel Erfgoed. Daarom is het ook niet heel verwonderlijk dat de accreditatiecommissie nu concludeert dat Vindicat wel stappen heeft gezet, maar nog niet genoeg om te voldoen aan de standaarden van de universiteit en hogeschool.
De les die we hieruit halen: neem een verbetertraject serieus en zorg daarbij voor ondersteuning. Bij integriteitsmanagement ligt de grootste uitdaging in het veranderen van informele normen en gedragingen. Zo’n veranderingstraject kun je niet bij een paar personen beleggen, maar daar moet je de hele afdeling of organisatie bij betrekken en tijd, aandacht en energie in steken. Schakel desgewenst de hulp in van een externe partij die gespecialiseerd is in integriteitsmanagement, zoals het CAOP.
Les 4: Sanctioneer als dat nodig is
Het is Vindicat uiteindelijk niet gelukt om de gewenste cultuuromslag te bereiken. De vereniging scoorde een onvoldoende op vier van de vijf punten die verbeterd hadden moeten worden. De Rijksuniversiteit Groningen en de Hanzehogeschool namen daarom het advies van de accreditatiecommissie over dat het Vindicat-bestuur niet langer financiële ondersteuning krijgt en Vindicat niet langer welkom is op officiële gelegenheden.
Ook deze gang van zaken is goed te vertalen naar organisaties. Stel, je hebt binnen de organisatie een goed gesprek gevoerd, personen laten weten wat er niet goed is gegaan en ruimte gegeven voor verbetering. Hoe treed je dan op als het weer mis gaat? Het antwoord is: consequent en zichtbaar handhaven; de vierde les die we kunnen leren uit de affaire. Mensen ontlenen hun gedrag aan anderen, ook als het mis gaat. Het ontbreken van een duidelijk en zichtbaar signaal, kan daarmee een vrijbrief zijn voor dit gedrag bij andere medewerkers. Duidelijk optreden is dus gewenst. Dat betekent overigens ook dat leidinggevenden zelf het goede voorbeeld moeten geven.
Les 5: Wees transparant over integriteitskwesties
De accreditatiecommissie vermeldde expliciet in de media tot welk besluit ze is gekomen en waarom. De commissie geeft openheid over een kwetsbaar onderwerp met negatieve gevolgen voor de studentenvereniging. Het laat ons de vijfde les zien: communiceer over integriteitskwesties en wees transparant.
Er wordt nog veel te weinig gecommuniceerd in organisaties als er een incident speelt, of heeft gespeeld. Soms lijkt dat terecht vanwege de privacy van betrokkenen, maar het gevolg is dat er onduidelijkheid ontstaat onder medewerkers over de afhandeling van een kwestie. Zo kan er een roddelcircuit op gang komen dat soms nog schadelijkere gevolgen heeft dan de daadwerkelijke kwestie. Transparant zijn over integriteitskwesties vraagt uiteraard om zorgvuldigheid, maar ook om daadkracht.
CAOP en integriteit
Het CAOP ondersteunt organisaties en hun medewerkers in heel het land om de integriteitsinfrastructuur te verbeteren en het integriteitsbewustzijn te verhogen. We werken bijvoorbeeld voor gemeenten, provincies, waterschappen, ministeries, uitvoeringsorganisaties, inspecties, rechtbanken en universiteiten. Daarnaast biedt het CAOP diverse gecertificeerde opleidingen aan op het gebied van integriteit, zoals:
- Opleiding Vertrouwenspersoon
- Basisleergang Integriteitsmanagement
- Verdiepingsleergang Integriteitsmanagement
- Integriteit en integriteitsinstrumenten – Train de trainer
- Kennisfora voor Vertrouwenspersonen (KV) en Integriteitsprofessionals (KI)
Wilt u weten wat wij voor u kunnen betekenen? Neem contact op met Marjolein van Dijk via integriteit@caop.nl of 070 376 5937.